کاشت گندم آبی در استان های خراسان شمالی، گلستان، مازندران، گیلان و اردبیل
از نظر جغرافیائی اقلیم گرم و مرطوب حاشیه دریای خزر که شامل استان های خراسان شمالی، گلستان، مازندران، گیلان و اردبیلمی شود، در طول و عرض جغرافیائی بین ۴۷/۵ تا ۵۷ درجه طول شرقی و ۳۶/۵ تا ۳۹ درجه عرض شمالی قرار می گیرند این مناطق را از نظر ارتفاع از سطح دریا و شرایط اقلیمی می توان به سه گروه تقسیم بندی کرد:
1- مناطق جلگه ای سواحل خزر تا ارتفاع ۵۰۰ متر از سطح دریا
2- مناطق میان بند ( دامنه های شمالی رشته کوه های البرز ) از ۵۰۰ متر تا ارتفاع ۱۰۰۰ متر از سطح دریا
3- مناطق کوهستانی با ارتفاع بیش از ۱۰۰۰ متر از سطح دریا
این مناطق دارای اقلیم مدیترانه ای گرم و معتدل متاثر از دریای مدیترانه و دریای خزر بوده و دارای ویژگی های بوم شناختی یکنواخت است. از نظر آب و هوا این نواحی دارای تابستان گرم و مرطوب است. بارندگی ها بیشتر در فصل های پاییز و زمستان صورت می گیرد و در این دو فصل هوا به نسبت معتدل است.
اقلیم مدیترانه ای گرم در شمال ایران از نواحی بجنورد و دشت گرگان تا سواحل دریای خزر و دشت مغان ادامه می یابد و شامل استان های خراسان شمالی، گلستان، مازندران، گیلان و اردبیل است. این اقلیم میزان بارندگی تابستانه کمتری داشته و بیشترین بارندگی ها در اوایل بهار و اواخر پاییز رخ می دهد. بیشینه دمای مطلق این اقلیم ۳۷ درجه سلسیوس و کمینه ترین مطلق دما ۷ - درجه سلسیوس است. بیشینه مطلق دما در مرداد و کمینه مطلق آن در دی و بهمن رخ می دهد و طول دوره یخبندان در این اقلیم بیش از ۴۰ روز نیست میانگین بارندگی سالیانه بین ۳۵۰ تا ۷۰۰ میلیمتر در این اقلیم متغیر است. با توجه به وجود زمستان های ملایم و تابستان های زودرس و گرم در این مناطق به طور عموم ارقام گندم با عادت رشد بهاره کشت می شوند ولی بسته به منطقه و زمان بندی برنامه کاشت در نقاط مرتفع می توان از برخی ارقام بینابین نیز استفاده کرد.
این اقلیم با توجه به شرایط خاص جغرافیائی و آب و هوائی یاد شده دارای شرایط مناسبی برای تولید با بازده بالا بوده ولی کانون ظهور و گسترش بیماری های قارچی در کشور است. بنابراین از تنش های زنده بیماری های مهم زنگ زرد و قهوه ای فوزاریوم سنبله، سپتوریا، هلمنتوسپوریوم، سفیدک پودری کوتولگی ویروسی جو (BYDV) و نیز در برخی مناطق بیماری های طوقه و ریشه را می توان نام برد. تنش گرمای پایان فصل با توجه به تابستان های گرم و خشک گاهی در مرحله تشکیل و پرشدن دانه در دشت های گرگان و گنبد در شرق و دشت مغان در غرب دریای خزر بروز می کند که مهم ترین عامل محدود کننده غیر زنده به شمار می آید. گسترش علف های هرز پهن برگ باریک برگ در گندمزارهای این مناطق نیز از عامل های محدود کننده تولید به شمار می آیند. از جنبه مدیریت گندمزار رعایت نکردن تناوب بهینه زراعی در این مناطق به ویژه در دشت های گرگان و مازندران و بهره برداری بیش از حد توانائی اراضی با کشت و برداشت دو محصول مانند گندم و سویا در یک سال بدون رعایت مسائل مهم تغذیه خاک و نیز روش آماده سازی زمین و رعایت اصول بهینه و بهنگام کاشت، داشت و برداشت و چالش های ناشی از آن مانند گسترش علف های هرز و شیوع بیماری ها از عامل های محدود کننده دیگر هستند.
زمان کاشت مناسب گندم در این اقلیم از ۱۵ آبان لغایت ۱۵ آذر و میزان بذر مصرفی 3۵۰ الی 450 دانه در متر مربع است. ارقام گندم متداول در این مناطق و ویژگیهای آنها در پکیج آموزش کاشت، داشت و برداشت گندم ارائه شده است.
در مناطق جلگه ای ساحل دریای خزر زراعت گندم آبی به طور معمول پس از زراعت های وجینی ( پنبه چغندرقند ذرت و سویا )، صیفی ها و یا گیاهان علوفه ای ( بیشتر یونجه ) انجام می پذیرد. در مواردی هم گندم پس از گندم کشت می شود. در دشت های گرگان و مغان بهترین تناوب برای گندم به غیر از یونجه پنبه است. گاهی با توجه به دسترسی نداشتن کشاورزان به ارقام زودرس و پر محصول پنبه و ماشین های مناسب، برداشت کشت گندم پس از پنبه با تأخیر زیاد انجام می شود این امر موجب کرپه شدن زراعت گندم و کاهش محصول آن می شود.
قرار گرفتن چغندرقند ( این محصول برای تولید بذر در اردبیل و در سطح محدود در مغان برای تولید ریشه کشت می.شود بنابراین به کل استان قابل تعمیم نیست ) در تناوب گندم نیز با توجه به وجینی بودن این زراعت و نیز استفاده از کودهای فسفره به مقدار زیاد که قسمتی از آن هم به مصرف زراعت گندم می رسد می تواند سودمند باشد. البته تردد زیاد ماشین های مختلف ( چغندر کن بارکن، کامیون و ... ) در برداشت مکانیزه چغندر قند موجب فشردگی بیشتر خاک های رسی می شود که عملیات تهیه زمین برای گندم را با دشواری روبه رو می سازد که استفاده از انواع کمبینات به منظور کشت بهنگام می تواند این دشواری را مرتفع کند.
تناوب گندم - ذرت به مدت طولانی نیز با توجه به گسترش بیماری فوزاریوم سنبله گندم به علت میزبانی هر دو گیاه نسبت به این بیماری و همچنین اثر سوء بعضی از سموم علف کش انتخابی ذرت ( آترازین ) بر زراعت گندم، مناسب نیست. قرار گرفتن سویا در تناوب با گندم اگرچه از نظر تثبیت نیتروژن در خاک سودمند است با این وجود در مقایسه با پنبه و چغندر قند موفق نیست زراعت گندم پس از گندم نیز موجب افزایش جمعیت علف های هرز، توسعه آفات و بیماری ها شده و از نظر تغذیه گیاهی نیز ناهنجاری هایی ایجاد می کند.
انتخاب زمان کاشت مناسب در مناطق جلگه ای ساحل دریای خزر به دلایلی اهمیت دارد. اگر چه در این مناطق زمستان ها ملایم و دوره یخبندان کوتاه است و زراعت گندم توقف رشد چندانی ندارد با این وجود تأخیر در کاشت ناشی از تأخیر در برداشت محصولات پیشین (چغندر قند، پنبه و غیره) و یا بارندگی های فصلی موجب می شود تا زراعت گندم کرپه شده که کاهش طول دوره رشد گیاه و همزمانی گرده افشانی و دانه بندی با تنش های گرمای پایان فصل در نهایت کاهش محصول را به همراه دارد
کاشت زود موجب می شود تا بوته ها زیاد رشد کنند و در مرحله ساقه دهی با روزهای سرد زمستان روبه رو شوند و سنبله های در حال رشد نابارور ( عقیم ) شوند. گرچه سنبله های حاصل از پنجه ها در بهار در صورت مراقبت های لازم می توانند تا حدودی آسیب ناشی از سرما را کاهش دهند. با توجه به موارد بالا و کشت ارقام گندم بهاره در این مناطق تاریخ کاشت مناسب برای جلگه های واقع در ساحل دریای خزر از نیمه دوم آبان ماه تا نیمه اول آذر ماه توصیه می شود. بدیهی است تأخیر در کشت (خارج از زمان مناسب ) کاهش عملکرد را در پی دارد.
مشخصاتتان را وارد کنید 