سامانه آبیاری سنترپیوت یا سامانه آبیاری دوار مرکزی
هدف از ساخت سامانه سنترپیوت، آبیاری مزارع بزرگ و یکپارچه است. در این سامانه، یک لوله لاترال ( فرعی ) بزرگ که آ بپا ش ها روی آن نصب شده اند، روی چند برج چرخدار قرار گرفته است. این لوله به آرامی دور یک نقطه مرکزی در چرخش است.
آب توسط یک لوله اصلی زیرزمینی از نقطه مرکزی وارد لوله لاترال ( فرعی ) می شود و لوله لاترال در یک دور کامل مساحت دایره ای شکل را آبیاری می کند. در هر دور آبیاری، دایره ای به شعاع طول لوله جانبی آبیاری می شود. هرچه به طرف انتهای لوله لاترال پیش می رویم، سطح آبیار ی شده توسط آ بپا ش ها بزر گتر می شود. بنابراین آبپاش های انتهایی باید مقدار آب بیشتری را نسبت به آ بپا شرهای نزدیک نقطه مرکزی پخش کنند. برای این منظور دو راه حل وجود دارد: اول اینکه آبدهی آ بپا ش های انتهایی بیشتر باشد، و دوم اینکه در انتهای دستگاه فاصله آ بپا ش ها از یکدیگر کمتر انتخاب شود.
برای آنکه آب در حد مطلوبی در سطح زمین پخش شود، انواع سامانه های سنترپیوت طراحی و ابداع شده اند. در بعضی از این سامانه ها آبپاش ها از نوع ضربه ای هستند و با فشار زیادی کار می کنند. در برخی دیگر از سامانه ها نیز از آبپاش های پاششی کم فشار استفاده می شود. نازل های پاششی قطر کوچکی دارند و سطح پاشش نیز کوچک است.
باتوجه به اینکه هر یک از این آبپاش ها نیازهای فشاری متفاوت دارند، بهتر است در یک دستگاه از هر دو نوع آبپاش به صورت ترکیبی استفاده نشود. معمولا در انتهای لوله لاترال یک عدد آبپاش بزرگ به نام تفنگ انتهایی نصب می شود تا سطح زیادتری آبیاری شود. قطر این آبپاش نسبتاً بزرگ است، لذا فشار آب در آن باید زیاد باشد.
ویژگی ها و خصوصیات سامانه آبیاری سنترپیوت
هزینه این سامانه ها نسبت به سایر سامانه ها زیاد است، بنابراین هرچه دستگاه ها بزر گتر شوند و سطح پاشش افزایش یابد، این سامانه ها کارآتر خواهند بود؛ برای نمونه، در بعضی سامانه ها سطح آبیار ی شده با یک دستگاه بالغ بر 500 تا 600 هکتار است. هرچند، افزایش سطح آبیاری، راهبری و مدیریت سامانه را با مشکل مواجه می سازد و اگر خللی در دستگاه پدید آید، زیان حاصل از آن بسیار زیاد است. تجربه نشان داده است که سامانه هایی که سطح آبیاری آنها 50 تا 65 هکتار است، مؤثرترین نوع سامانه سنترپیوت هستند. هر کارگر ماهر به طور متوسط 5 دستگاه یا 200 تا 300 هکتار را می تواند هدایت کند.
آرایش آبپاش ها بر روی دستگاه آبیاری سنترپیوت
سامانه های سنترپیوت به دو دسته بسیار مهم تقسیم می شوند که عبارت اند از:
- سامانه سنترپیوت با فاصله ثابت آبپاش ها؛
- سامانه سنترپیوت با فاصله متغیر آبپاش ها.
در نوع اول، فاصله بین آبپاش ها ثابت است و برای اینکه مقدار پخش آب مساوی باشد، از آبپاش هایی استفاده می شود که قطر و دبی متفاوت دارند. در سنترپیوت های با فاصله ثابت، در مقایسه با سایر سامانه ها، از آبپاش های بزرگتری استفاده می شود و لذا فشار آب نیز باید زیادتر باشد. محدوده فشار کارکرد آبپاش ها در این سامانه ها از 4/ 0 تا 4/ 3 اتمسفر متغیر است.
در سنترپیوت های با فاصله متغیر نازل هایی به کار برده می شود که دبی آنها مساوی است و لذا اختلاف میزان پخش آب از طریق تغییر فاصله بین آنها تأمین می شود. در این سنترپیوت قطر روزنه آبپاش ها کوچکتر است، لذا فشار کمتری مورد نیاز است.
اجزای سامانه آبیاری سنترپیوت
سامانه آبیاری سنترپیوت از چهار قسمت اصلی تشکیل شده است: برج مرکزی، دهانه ها ( اسپین ها )، برج ها، و آب پاش ها.
مزایای سامانه سنترپیوت
سامانه های آبیاری سنترپیوت، به دلیل کارآیی فوق العاده و مزایا و امکاناتی که فراهم می کنند، از همان ابتدای کار به عنوان یکی از بهترین و کارآمدترین دستگاه های آبیاریِ تحت فشار مورد توجه تولیدکنندگان و مصر ف کنندگان قرار می گیرند و زمینه پیشرفت مناسبی دارند. مهمترین مزیت سنترپیوت، مدیریت بهتر آبیاری است. در زیر پاره ای از مزایای این سامانه ذکر می شود:
- هزینه سرمایه گذاری اولیه این روش نسبت به رو ش های دیگر بیشتر، ولی هزینه های بهره برداری و نگهداری از آن به مراتب کمتر است.
- از اراضی با شیب تا 15 درصد بهره برداری می شود.
- از حداکثر ساعات آبیاری در شبانه روز می توان استفاده کرد.
- ارتفاع آبپاش ها تنظیم می شود.
- تلفات بادبردگی کاهش می یابد.
- دستگاه دارای سامانه عیب یابی اتوماتیک است.
- به کانال کشی، زهکشی و کر ت بندی زمین زراعی نیازی ندارد.
- امکان تزریق کود و سم با استفاده از تجهیزات جانبی را می دهد.
- امکان استفاده خودکار از دستگاه وجود دارد.
- به دلیل خودکار بودن کارکرد دستگاه، هزینه های کارگری کاهش می یابد.
- آب به شکل یکنواخت در سطح تحت پوششِ آبیاری توزیع می شود.
- امکان تنظیم میزان آب دهی دستگاه برای انواع خاک ها و کشت ها در فصول مختلف آبیاری وجود دارد.
- امکان کنترل ایستگاه پمپاژ توسط دستگاه وجود دارد.
با استفاده از سنترپیوت می توان زمینه آبیاری مشترک برای کشاورزان یک محل و امکان یکپارچه سازی اراضی را فراهم آورد. در این نوع یکپارچه سازی می توان الگوی کشت مناسبی برای منطقه و مزرعه انتخاب کرد. کشاورزان می توانند نسبت به کاشت، داشت و برداشت مزرعه خود بر اساس قطعه های به وجود آمده اقدام کنند و تمامی مزارع را به شکل متمرکز آبیاری کنند.
معایب سنترپیوت
- بزر گترین عیب سامانه سنترپیوت این است که یک سطح دایره ای را آبیاری می کند و این امر باعث می شود که درصدی از سطح زمین بدون استفاده باقی بماند. هرچند آبپاش های تفنگی که در انتهای لوله لاترال نصب شده اند، آن قسمت از زمین را هم تا اندازه ای آبیاری می کنند، اما باز هم این عیب به صورت کامل رفع نشده است.
- چون سرعت خطی لوله لاترال در نقاط مختلف آن متفاوت و متناسب با فاصله از مرکز است، عرض خیس شده در نزدیکی نقطه مرکزی کم و در انتها زیاد است.
- شدت پخش در طول لاترال متغیر است.
- در انتهای زمین روان آب ایجاد می شود و مسیر چرخ ها ( مخصوصا در خاک های سنگین ) گود می شود.
مشخصاتتان را وارد کنید 