پرورش بز

پرورش بز از دیرباز یکی از مشاغل عمده دامداران بوده است و باتوجه به نیاز روزافزون جامعه به منابع غذایی ارزشمند، پرورش بز روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کند. لازمه تداوم و پیشرفت در پرورش بز باتوجه به مشکلات انبوهی که بر سرراه تولیدکنندگان قرار دارد، افزایش تولید و افزایش بهره وری از طریق اقدامات اصلاح نژادی و مدیریتی است.

یکی از این اقدامات، می تواند جایگزینی و استفاده از بزهای پرتولید همچون سانن، آلپاین و مورسیا در گله های بومی باشد. باتوجه به ویژگیهای ژنتیکی و تطابق مناسب این بزها با شرایط آب و هوایی کشور می توان انتظار داشت که سطح تولید و سود اقتصادی دامداران در برنامه های میان مدت و بلندمدت افزایش یابد. با ترویج و تکثیر بزهای شیری پرتولید نه تنها می توان تعداد درخور توجهی از دام های سبک موجود را حذف کرد و از فشار نابودکننده آنها بر مراتع ضعیف کشور کاست، بلکه با اتکا بر توان تولیدی بالای آنها می توان ضمن توسعه سیستم های متمرکز و نیمه متمرکز پرورش بز با استفاده از منابع تجاری علوفه، امکان خروج تدریجی دام های سبک از جنگل ها و مراتع را فراهم کرد.

94,000 تومان188,000 تومان مجموعه آموزشی پرورش بز

54,000 تومان108,000 تومان کاملترین مجموعه آموزشی پرورش گوسفند

94,000 تومان188,000 تومان آموزش تولید علوفه، سیلو کردن و سیلاژ

اهمیت پرورش بز و نگهداری بز

سؤال این است که وقتی گاوها شیر بیش تری نسبت به بز تولید می کنند و بز سهم بسیار ناچیزی از تولید شیر را دارد، چرا بز نگهداری می شود؟ پاسخ این پرسش را می توان با توجه به محاسن متعددی که برای پرورش بز پرتولید بیان شده است، پیدا کرد:

1- قدرت سازگاری و تطابق بز با شرایط گرم و خشک بهتر از گوسفند و گاو است. قریب به 80 درصد بزهای دنیا در نواحی خشک حاره ای و نیمه حاره ای که پرورش دام های دیگر با موفقیت چندانی همراه نیست، وجود دارند.

2- در حرفه پرورش بز مانند گاو نیاز به تجهیزات مدرن و گران قیمت نیست.

3- بزها زودتر از گاو به مرحله تولید شیر می رسند. به این صورت که معمولا وقتی یک بزغاله به وزنی در حدود 35 کیلوگرم می رسد، می تواند بارور شود. چنانچه بزها خوب تغذیه شوند، در سن 10 تا ۱۲ ماهگی به این وزن می رسند. دوره آبستنی بز هم حدود پنج ماه است. بنابراین بزها در سنی حدود 15 تا ۱۷ ماهگی می توانند شروع به تولید شیر کنند و تا حدود 10 ماه نیز به تولید شیر ادامه می دهند.

4- شیر بز در مقایسه با شیر دام های دیگر زودتر هضم می شود. درصد چربی و پروتئین شیر بز به شیر انسان نزدیک تر است. در شیر بز گلبول های چربی به صورت ذرات ریز هستند و اسیدهای چرب آن عمدتا زنجیرکوتاه هستند و این امر باعث می شود قابلیت هضم آن بهتر شود.

5- بزها در برابر بیماری ها مقاوم تر هستند. چنین مزیتی برای استفاده از شیر آن ها حائز اهمیت است. شیر گاو فاقد چنین خصوصیتی است و می تواند تهدیدی مهم در مناطق آلوده برای انسان باشد.

6- بزهای شیری به خصوص بزهای اصلاح شده ( از جمله نژاد شیری سانن ) در مقایسه با گاو از مقدار معینی ماده خوراکی، می توانند شیر بیش تری تولید کنند.

7- بزها مقاومت بیش تری در مقابل کم آبی دارند. مقاومت بز به کم آبی پس از شتر در رتبه دوم قرار دارد. این مقاومت که ناشی از سازگاری های فیزیولوژیکی است، در مناطقی چون ایران که با محدودیت منابع آبی به ویژه در سطح مراتع روبه روست، خصوصیت برجسته ای است.

 معایب پرورش بز

اما معایبی نیز در پرورش بزها وجود دارد که می توان موارد زیر را نام برد:

1- چون بزها چالاک و پرجنب وجوش هستند، نگهداری آن ها نیز مستلزم صرف نیروی کارگری بیش تری است.

2- بزها به بیماری هایی چون سرما و ذات الریه بسیار حساس اند و نگهداری آن ها در مناطق سردسیر با مشکلات خاصی همراه است.

3- طعم و بوی شیر بز یا خوش خوراکی آن چندان مناسب نیست. این عیب را می توان با رعایت اصول بهداشتی و تغذیه مناسب تا حد زیادی برطرف کرد. روش های صنعتی فراوانی نیز ممکن است برای حذف این طعم و بهبود کیفیت شیر آن استفاده شود.

همچنین شایان ذکر است که ویژگی های منحصربه فرد چربی شیر بز ( قابلیت هضم بالا و اسیدهای چرب کوتاه زنجیر) و توانایی تغییر ترکیب چربی شیر بز با دست کاری های جیره ای از مهم ترین نکات درخور توجه در خصوص شیر بز است. این شیر در کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و اسپانیا طرفداران خاص خود را دارد، به طوری که شیر بز در این کشورها با بسته بندی خاص و قیمتی بیش تر از شیر گاو به فروش می رسد.

4- همچنین گفته می شود بزها باعث تخریب مرتع می شوند. چنین اتفاقی در حقیقت ناشی از مدیریت غلط و نبود تعادل بین دام و مرتع است. این وضعیت در شرایطی که ظرفیت دام بیش از مرتع باشد، به دلیل هوش بیش تر و چالاکی زیاد بز می تواند بروز کند، اما این عکس العمل در مورد هر دامی می تواند صادق باشد. نبود تعادل در اکوسیستم باعث نابودی برخی از گونه ها یا قسمت های مهمی از آن می شود. به بیان بهتر در شرایط به هم خوردن تعادل اکوسیستم، هر دامی می تواند مخرب باشد و دامنه تخریب به سمت نابودی خود آن حیوان نیز پیش برود و حتی انسان هم از این قاعده مستثنا نیست.