بز ندوشنی نژاد شاخص کشور
ندوشن از لحاظ لغوی به معنای (ند یعنی نیکویی، او یعنی آب و شن یعنی جایگاه) و به محلی که آب آن نیکو، سودمند و اقتصاد آن شکوفاست تلقی می گردد. منطقه ندوشن کانون اصلی دامپروری و مرتعداری استان بوده و بهترین مراتع استان یزد ( 380 هزار هکتار مراتع غنی و نیمه غنی و بیش از 70 هزار راس دام) در این منطقه واقع شده و به عنوان یکی از مهمترین قطب های دامداری استان یزد به شمار می رود.
رمه داری یکی از فعالیت های اصلی مردم این منطقه است و حدود 2 درصد مراتع استان یزد به پرورش بز ندوشن اختصاص دارد.
شرایط خشک و کویری منطقه باعث شده که حیوانات آن بخصوص بزهای آن چندمنظوره، کوچک جثه و کم تولید باشند. بز ندوشن و بز رباطی از جمله آنهاست. با این وجود در مراتع استان سالانه 1560 تن شیر بز و گوسفند تولید می شود. شیر تولیدی بصورت خام یا فرآورده های مختلف بخصوص ماست و پنیر (پنیر معروف ندوشن) به بازار داخلی بویژه مصرف کنندگان استان یزد و حتی خارج از استان عرضه می شود. منطقه ندوشن از شهرت خاصی در تولید برخی محصولات برخودار بوده که مهمترین آن "پنیر معروف بز ندوشنی " است که شهرتی جهانی داشته و می توان آن را با امتیازاتی که دارد به صورت یک برند جهانی ثبت نمود.
مشخصات ظاهری و خصوصیات نژادی بز ندوشن
نژاد بز ندوشن از گونه های نادر و محلی بز ایرانی بوده و حدود70 درصد بزهای گله های ندوشن را بز قرمز ندوشن تشکیل می دهد. بز ندوشن یک بز نژاد کرکی- شیری با رنگ حنایی و لکه های سفید در ناحیه سر، دست ،پا و گوش است. بز ندوشن دارای جثه کوچک و اکثرا رنگ بدن آنها قرمز حنایی و تعدادی هم سیاه رنگ هستند. تعدادی از بزها بدون شاخ ولی نر بزها شاخ دار هستند. پراکنش این نژاد در تمام شهرستان های استان بوده و مهمترین شاخص در این نژاد مقاومت بالا در برابر شرایط اقلیمی خاص بویژه تحمل تشنگی و گرسنگی در مواقع خشکسالی و نیز عوارض ناشی از رفت و آمد های طولانی در مراتع بخصوص در سال های کم باران است. بزهای این نژاد دارای شیر مغذی است و هر ساله نیز مقدار قابل توجهی کرک با کیفیت برای استفاده در صنایع منسوجات فراهم می آورند. پشم چینی گوسفندها و بزها طی مراسمی خاص و توسط دوکارد انجام می شود که زنان روستا نیز در آن مشارکت دارند. در این مراسم گوشت بزغاله (کره) با آتش چوب پخته و آبگوشت معرکه آن مصرف می شود.
از جمله مباحث قابل طرح در گله های مرتعی ندوشن، «بحث نرچرانی » گله های مرتعی است که به نوعی بهترین سبک محسوب شده و سابقه طولانی دارد. در این روش نر بزهای شاخص در فصل
اردیبهشت از گله های مرتعی و مرتع منفک و بصورت جداگانه با تغذیه مناسب و رعایت اصول بهداشتی تا شهریور ماه نگهداری و سپس با تعداد مناسبی در گله مورد نظر برای عملیات تلقیح طبیعی بزهای مولد رها سازی می شوند.
خصوصیات تولیدی بز ندوشنی
- طول مدت شیردهی بز ندوشنی: 150 روز
- میزان شیر تولیدی در یک دوره شیردهی( 150 روز) بز ندوشنی: 55 کیلوگرم (میزان شیر تولیدی هر راس بز بستگی به میزان بارندگی و وضعیت مرتع دارد).
- میانگین شیر تولیدی روزانه هر راس بز ندوشنی: 400 گرم
- میانگین درصد چربی هر راس بز ندوشنی: 6 درصد
- میزان کرک و موی تولیدی در هر راس بز ندوشنی: بز مولد بطور میانگین 300 گرم و در نر بز بالغ 450 گرم.
روش های پرورش بز ندوشنی
پرورش و نگهداری گله های بز ندوشن به شیوه مرتعی انجام می شود. با تو جه به سنت گله داری خاص، پهنه بندی دقیق سامانه های مرتعی در این منطقه، فصلی بودن زاد و ولد در گله ها و کوچ دسته جمعی در فاصله ای کوتاه، دامداران در تقویم گله داری خود در فصل جفتگیری و در زمان آمیزش گله از نر بزهای انتخابی مناسب استفاده می کنند. به این منظور برای جلوگیری از زایش پاییزه در سال های پرباران، گله داران نربزها را از اواخر اردیبهشت تا شهریورماه در گله ای جداگانه در مرتعی منفک با تغذیه مناسب و رعایت اصول بهداشتی نگهداری می کنند که اصطلاحاً به آن نرچرانی میگویند. سپس در فصل جفتگیری نرها را برای جفتگیری با ماده ها به نسبت مناسب در گله ماده مورد نظر رها می نمایند. برای این هدف، گله نر بز در محل خاصی نگهداری نمی شود و هر سال با توجه به وضعیت مراتع در مناطقی که تراکم گله ها در آنها کمتر است چرا می کنند که دسترسی دامدارا ن به آن تقریبا یکسان است. تغذیه کمکی در این گله شامل جو و کنسانتره است که به عنوان جیره فلاشینگ(خالداری) قلمداد شده و در صورت خشکسالی، برای جبران کمبود فیبر در غذا، کاه نیز به تغذیه کمکی اضافه می شود.
موارد استفاده تولیدات بز ندوشنی
شیر تولیدی بز ندوشنی بصورت خام یا فرآورده های مختلف بخصوص ماست و پنیر معروف ندوشن( به بازار داخلی بویژه مصرف کنندگان استان یزد و حتی خارج از استان عرضه می شود. منطقه ندوشن از یک برند خاصی در تولید یکسری از محصولات ، بویژه"پنیر معروف بز ندوشن " برخوردار است که شهرتی جهانی داشته و پنیری مرغوب با طعم و مزه خاص است که به استانهای مجاور نیز صادر شده و تحت عنوان پنیر ندوشن شناخته می شود. همچنین بزهای این توده ژنتیکی هر ساله نیز مقدار قابل توجهی کرک با کیفیت برای استفاده در صنایع منسوجات فراهم می آورند. پشم چینی گوسفندها و بزها طی مراسمی خاص و توسط دوکارد انجام می شود که زنان روستا نیز در آن مشارکت دارند. کود بز ندوشن یکی از کودهای با ارزش برای درختان، بخصوص پسته محسوب می شود.
مشخصاتتان را وارد کنید 