خربزه مه ولاتی
رشد روزافزون جمعیت و نیاز به غذای بیش تر باعث شده است که آب بیش تری در بخش کشاورزی مصرف شود. این امر به ویژه در مناطقی که کشاورزی به منابع زیرزمینی وابسته است، سطح آب های زیرزمینی را کاهش داده است. همچنین کیفیت آب های موجود از جمله شوری آنها نیز مسئله ای مهم برای کشاورزان است. بخش زیادی از آب های کشور، آب های شور و لب شور هستند. بنابراین ضرورت دارد که این آب ها را نیز به عنوان منبع آبی مورد توجه قرار دهیم.
در این وضعیت، گیاهان زراعی سازگار با شرایط آبیاری با آب شور و لب شور از اهمیت بالایی برخوردارند. یکی از گیاهانی که با آب های شور و لب شور سازگار است و می تواند از تولیدی با کمیت و کیفیت پذیرفته برخوردار باشد، برخی ارقام اصلاح شده یا توده های بومی خربزه است. خربزۀ مه ولاتی دارای ماندگاری بالا، قابلیت حمل خوب، اندازۀ مناسب و بازارپسندی داخلی و خارجی مناسب است. چون این گیاه با آب های شور و لب شور سازگار است، کشت آن می تواند نقش مؤثری در افزایش درآمد کشاورزان داشته باشد.
خربزۀ مه ولاتی سبزوار با پوست سبز تیره، با رگه های سبز کم رنگ و گوشت نارنجی رنگ، با بافت ترد و شیرین و با خاصیت حمل و ماندگاری بسیار بالا و با نام های محلی مه ولاتی، دیررس یا شامگون، در گذشته به صورت دیم کشت می شده است. در شکل زیر شکل و رنگ گوشت این خربزه نشان داده شده است.
با کاهش بارش های جوی و تغییر نوع و زمان بارش ها، مساحت اراضی کاشت خربزۀ دیم به شدت کاهش یافته است و کاشت این خربزه به دست فراموشی سپرده شده است. در سال های اخیر، به دلیل افت سطح منابع آب زیرزمینی، کاهش آب چاه ها و تنزل کیفیت آب آنها، کاشت خربزه به صورت آبی رایج شده است. درحال حاضر این خربزه در منطقۀ سبزوار بسیار محبوب است و قیمت آن نیز از سایر ارقام مرسوم خربزۀ عرضه شده به بازار بیش تر است. بنابراین برای گسترش سطح زیرکشت این خربزه در منطقه یا سایر نواحی کشور و جایگزینی آن با خربزه های رایج، به خالص سازی بذر آن نیاز است. همچنین در وضعیت حاضر می توان آن را در مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه سبزوار کشت کرد. شکل زیر نمای ظاهری خربزه مه ولاتی را نشان می دهد.