طرز تهیه خزانه تولید نشاء بادمجان

اهمیت تولید نشاء امروزه در کشاورزی نوین و مکانیزه، صنعت تولید نشاء به عنوان حرفه ای کاملاً تخصصی، اشتغال زا و پر درآمد مطرح است. در کشور ما با توجه به افزایش روزافزون سطح زیر کشت محصولات مختلف سبزی و صیفی، بویژه توسعه سیستم های کشت گلخانه ای، توجه به هسته های اولیه تولید یعنی بذر و نشاء اهمیت فراوانی دارد.

از طرفی با افزایش هزینه های تولید مانند افزایش قیمت بذر و محدودیت تولید بذور هیبرید، محدودیت منابع آبی و سایر نهاده های تولید استفاده از تکنیک تولید نشاء مزایای فراوانی نظیرمصرف بذر کمتر، زودرسی محصول، امکان کنترل بهتر شرایط محیطی در مراحل مختلف تولید، کنترل مناسب تر آفات و بیماری ها، امکان انتخاب گیاهان قوی و سالم جهت کاشت، عدم نیاز به عمل گزینش و یا تنک کردن ، برخورداری از ارزش اقتصادی بیشتر برای محصول تولیدی را دارا می باشد. در کشور ما هر چند برخی از تولیدکنندگان، شرکت ها و یا موسسات تولیدی به صورت تجاری در جهت رفع نیازهای خود و یا بازارهای منطقه ای در سطح تجاری اقدام به تولید نشاء محصولات مختلف سبزی و صیفی می نمایند، اما اکثر تولیدکنندگان، یا با این روش تولید آشنایی چندانی ندارند و یا بعضاً اقدام به تولیداتی با کیفیت پایین و فاقد استاندارد مطلوب مانند تولید نشاهای با ساقه و برگ نازک و آبکی و حساس و دارای علایم کمبود عناصر غذایی و آلوده به انواع عوامل پاتوژنی را بدون انجام مراقبتهای ویژه وارد بازار می کنند که به موازات آن نارضایتی هایی نظیر عدم گیرایی و استقرار نامناسب نشاها در زمین اصلی، حساسیت به سرما و یخبندان را به همراه داشته و نیاز به خرید مجدد نشاء جهت واکاری و صرف هزینه های واکاری و ... را در پی خواهد داشت. اگرچه بذر بادمجان ممکن است به صورت مستقیم در مزرعه اصلی کشت گردد ولیکن به دلایل زیر معمولاً به صورت نشائی کشت می گردد:

- کنترل علف های هرز در حالت کشت مستقیم بسیار سخت تر از کشت نشائی است.

- بذر پاشی مستقیم نیازمند بستر بذر عالی است و ممکن است نیازمند تخصصی کردن تجهیزات کاشت باشد.

- به علت سطحی بودن عمق کاشت بادمجان (در حد اینچ)، زمین بایستی به خوبی تسطیح شده باشد تا مانع از شسته شدن و یا مدفون شدن بذور گردد.

- در کشت مستقیم، زمان برداشت بهاره حداقل 3 تا 4 هفته دیرتر است این در حالی است که در نشاکاری ما استفاده بهتری از فصل کشت خواهیم داشت.

- در حالت نشائی بهترین تراکم را خواهیم داشت چراکه پس از سپری شدن شوک های گرمائی و رطوبتی و گرمائی، نشاء زده می شود و همچنین نیاز به تنک کردن هم نخواهد بود.

تجهیزات آبیاری در خزانه و گلخانه

امروزه سیستم های آبیاری جهت تولید نشاء به دو گروه کلی سیستم های آبیاری پاششی و سیستم های غرقاب زهکش تقسیم می شوند. هر کدام از این سیستم ها را می توان با استفاده از دستگاه های اتومات به صورت خود کار درآورد و آبیاری یکنواختی را انجام داد. در صورت نصب لوله های انتقال اضافی، می توان از سموم حشره کش نیز در این سیستم ها استفاده نمود.

نوردهی در خزانه و گلخانه

در اغلب نواحی تولید گلخانه ای در جهان، شدت نور طبیعی در طی زمستان کمتر از مقدار بهینه (کمتر از 1500 فوت کندل یا 16140 لوکس) مورد نیاز برای نشاها است. نور دهی تکمیلی می تواند میزان فتوسنتز و در نتیجه رشد گیاه را افزایش دهد.

سیستم تولید نشاء در شرایط گلخانه ای

سیستم تولید گلخانه ای نشاء نسبت به تولید آن در فضای آزاد دارای مزایای زیر است :

• تولید سریع تر و یکنواخت تر نسبت به تولید نشاء در فضای آزاد

• مدیریت بهتر آبیاری و تغذیه

• قابلیت نگهداری نشاها در گلخانه تا زمان مورد نیاز

• استفاده بهینه و یکنواخت از فضای گلخانه به علت استفاده از ظروف کشت

• قابلیت تولید گیاهانی سالم، ضخیم و با ارتفاع مناسب

• توانایی استقرار بهتر نشاهای حاصله نسبت به نشاهای فضای آزاد

• زود رسی نسبت به نشاهای فضای آزاد

ظروف کاشت ظروف کاشت مورد استفاده در تولید نشاء بسته به تکنولوژی تولید و عوامل اقتصادی منطقه می تواند متفاوت باشد. انواع گلدان، جعبه ها یا سینی های کاشت پیتی، سفالی، فیبری، استیروفومی و پلاستیکی همگی می توانند در تولید نشاء مورد استفاده قرار گیرند. امروزه بیشتر نشاها را در سینی های پلاستیکی و پلی استیرنی پرورش می دهند. سینی های نشایی که دارای تعداد مشخصی حفره و باحجم مشخص هستند و برای تولید نشاء توپی از آن ها استفاده می شود از رایج ترین و اقتصادی ترین ظروف نشاء هستند. سینی هایی که اندازه خانه آن ها 4 سانتی متری است، عموماً دارای 128 خانه هستند و آن هایی که خانه های 6 سانتی متری دارند، تقریباً 72 خانه ای هستند. استفاده از سینی های دارای حفره های کوچک، هزینه تولید و همچنین اندازه نشاء را کاهش می دهد اما به دلیل این که نشاهای تولیدی در این خانه های کوچک، سیستم ریشه ای کوچکی دارند و در زمان بیرون کشیدن نشاء سطح مشترک بیشتری از ریشه - خاک در آنها به هم می خورد، زودرسی و کیفیت نشاء را کاهش می دهند. جنس مواد سازنده سینی های نشاء بسیار متفاوت است و از سفال گرفته تا استیروفوم و پلاستیک می تواند متغیر باشد. کیفیت هرکدام از آن ها بستگی به استحکام موردنیاز تولیدکننده دارد. برای تولید تجاری نشاء و کاهش هزینه ها استفاده از سینی های ساخته شده از موادی غیر از استیروفوم یا پلاستیک توصیه نمی شود. در سینی های کهنه به دلیل وجود ترک های ریز، مواد غذایی ویا عوامل بیماری زا نفوذ می کنند و درنهایت باعث رشد غیریکنواخت نشاها می شوند. درمقایسه با سینی های پلاستیکی سینی های استیروفوم گران تر بوده، محیط رشد را جدا کرده، رشد دانهال را به تأخیر انداخته و باعث افزایش تشکیل جلبک و شیوع بیماری ها می شوند. ازاین رو معمولاً از سینی های پلاستیکی استفاده می شود. سینی هایی که رنگ تیره تری دارند گرمای بیشتری جذب کرده و رشد نشاء در آن ها سریع تر از سینی های رنگ روشن است هرچه سینی عمیق تر باشد، حجم بیشتری خواهد داشت و بنابراین آب و کود بیشتری در اختیار گیاه قرار می گیرد. در سلول های عمیق تر رشد سریع تر بوده و تعداد دفعات آبیاری نیز کمتر از سلول های کم عمق است اما برای این که تمام محیط کشت خیس شود نیاز به آب بیشتری است. برای افزایش یکنواختی هرگز نباید سینی های کم عمق و عمیق، یا سینی هایی با رنگ های متفاوت را برای تولید یک نوع نشاء به کار برد. بعضی از مخلوط های غیر خاکی حاوی کود هستند که مقدار آنها باید برای برنامه ریزی کودی مد نظر قرار گیرد. هر چه میزان کود اولیه در این محیط ها کمتر باشد کنترل بیشتری را می توان روی رشد نشاها داشت، چون افزودن کود مورد نیاز، بسیار آسانتر از حذف آن از محیط است.

خصوصیات بذر

 همیشه سعی گردد از که بهترین بذر برای تولید نشاء استفاده شود، چون استفاده از بذر ارزان هیچگونه سودی ندارد. در اصل، هزینه بذر درصد ناچیزی از کل هزینه تولید را شامل می شود. از این رو هیچگاه از بذرهای تجاری هیبریدهای F1 اقدام به تولید بذر ننمائید زیرا دچار پس روی ژنتیکی می شوند و به هیچ عنوان یکنواحتی و کیفیت بذرهای والدی را نخواهند داشت. بهتر است برای تولید بذر در مناطقی با خاک های سالم و عاری از بیماری اقدام نمود. 125 تا 200 گرم بذر برای تهیه نشاء یک هکتار بادمجان کافی است. اگر بذر تازه و سالم در خاک استریل کشت شود نیاز به تیمارخاصی ندارد، در غیر این صورت بذور می بایست به مدت 30 دقیقه درآب گرم ( 50 درجه سانتیگراد ) خیس گردد. سپس در آب سرد شسته و قبل از کشت خشک گردند. بذورممکن است برای جلوگیری از آلودگی نشاها با تیرام یا قارچ کش دیگری تیمارگردند. برای تولید نشاء حتی الامکان از بذور تازه استفاده کنید، بذور مسن تر از دوسال، قدرت و توان جوانه زنی کمتری دارند. بذور را می توان در ظروف خاص یا درگلدان های تورپی کشت کرد. در این صورت کشت مزرعه ای بدون بهم ریختگی سیستم ریشه انجام می پذیرد. بذور همچنین ممکن است در بسترهای خاکی نشاء کشت گردند. مورد اخیر در ایران رایج تر می باشد. این بسترها می بایست حاصلخیز و کاملا زهکش شده باشند. بسترهای نشاء با 40 گرم در مترمربع سولفات آمونیوم، 50 گرم در مترمربع سوپرفسفات، 30 گرم در مترمربع کلرید پتاسیم و 2 کیلوگرم در مترمربع کمپوست غنی میگردند. بسترهای نشاء را به ارتفاع 15 سانتیمتر و عرض 0/8 متر آماده کرده و بذور به فاصله 6 سانتیمتر از یکدیگر روی بستر نشاء پخش می گردند و لایه نازکی به ضخامت 0/5 سانتیمترکمپوست، كُلش برنج، کوددامی و موارد مشابه روی بذرها پاشیده می شود. سپس بسترها کاملاً آبیاری می گردند. درحین آبیاری لازم است دقت گردد که بذور جابجا نگردند و بستر نیزکاملاً خیس گردد. بدین منظور می توان بسترها را به روش قطره ای آبیاری کرد. پس ازآبیاری بسترهای کشت، روی آنها با ارتفاع مناسبی توسط سیم یا توری و پلاستیک پوشانیده می شود. کاربرد پلاستیک مناسب مناطقی است که درهنگام کشت بذور، هوا هنوز به مقدارکافی گرم نشده است. دمای بهینه برای جوانه زنی 24 تا 29 درجه سانتیگراد است. دراین دما نشاها در 6 تا 8 روز ظاهرمی شوند. نشاها مرتباً سرکشی شده و درصورت نیاز آبیاری می گردند. 2 هفته پس ازکشت بذور، نشاها کوددهی می شوند. ( ترجیحاً با محلولی ازکود قابل حل درآب ). درصورت متراکم بودن نشاها، آنها درمرحله اولین برگ حقیقی تنک می گردند. تولید نشاها تقریبا به 6 تا 8 هفته زمان نیازدارد. آبیاری و کوددهی مناسب به تولید نشاء خوب و سالم و استقرار آن در مزرعه کمک می کند. البته باید در نظر داشت که میزان زیاد آب و کود، باعث نرم شدن بافت های گیاهی و بالارفتن حساسیت آنها به عوامل بیماری زا خواهد شد. تنش های آبی و تغذیه ای روش های مهمی هستند که در تغییر اندازه شکل سرعت رشد و مقاوم شدن نشاها قبل از انتقال به مزرعه مورد استفاده واقع می شوند.