کاشت گوجه فرنگی
خصوصیات گیاهشناسی
گوجه فرنگی ( Solanum Lycopersicum ) همانند تنباکو، سیب زمینی و بادمجان، گیاهی است از خانواده Solanaceae یا تاتوره.
گوجه فرنگی یک گیاه چند ساله است که اغلب در اقلیم معتدل به صورت یک گیاه یک ساله معمولاً به ارتفاع 1-3 متر با ساقۀ خشبی که غالباً دور گیاهان دیگر می پیچد، رشد می کند . گوجه فرنگی معمولی، شکل ها، رنگ ها و اندازه های متفاوتی ازمیوه را تولید می کند درحالی که گوجه فرنگی بی دانه که تا درجۀ مشابهی بومی نشده است، میوه قرمز تا زرد به قطر حدوداً 3/5 سانتی متر تا 9/6 سانتی متر تولید می کند. گوجه فرنگی معمولی با گوجه فرنگی بی دانه هرچند دو گونه مختلف هستند، قابل تلاقی می باشد.
ریشه ها
گوجه فرنگی، ریشۀ اصلی قوی دارد که تا طول 183سانتی مترمی تواند رشد کند ولی چون بوته های گوجه فرنگی به طور معمول نشا می شوند، ریشۀ اصلی شکسته می شود و گیاه یک سیستم ریشۀ فیبری را گسترش می دهد . اکثر ریشه های جانبی 5 تا 25 سانتی متر زیر سطح خاک گسترش می یابند.
گل ها
گل های گوجه فرنگی در دسته هایی که شبیه خوشه می باشد، تولید می شوند. ازنظر تکنیکی آن ها به عنوان گرزن یک سویه طبقه بندی می شوند . ارقام رشد نامحدود گوجه فرنگی، دسته های گل دارند که در هر میان گره سوم در طول محور اصلی، قرار دارند . رشد نامحدودها به صورت نامشخص رشد می کنند به شرط این که شرایط محیطی ، مطلوب باقی بماند. در ارقام رشد محدود ، دسته های گل یک گره در میان یا به صورت مکرر در هرگره قرار دارند . این ترتیب رشد در طول محور تا زمان تشکیل خوشۀ پایانی ادامه دارد . گیاهان رشد محدود، ساقۀ کوتاهی دارند و گاهی اوقات اصطلاحاً خودهرس نامیده می شوند . این گیاهان چون تعداد بیشتری مجموعۀ گل در طول هر ساقه دارند، تمایل به میوه دهی و رسیدن در یک دوره کوتاهتر زمانی دارند . در اکثر ارقام گوجه فرنگی، تعداد گل ها در یک دسته به طور معمول 4-5 عدد است.
اکولوژی
شرایط آب و هوایی
گوجه فرنگی گیاهی است گرما دوست و برای بالابردن عملکرد آن، به یک دوره طولانی گرما نیاز می باشد. این گیاه به سرما و یخبندان حساس بوده و به شدت صدمه می بیند.
درجۀ حرارت
دمای مورد نیاز گوجه فرنگی بسته به مراحل مختلف رشد فرق می کند. بذر گوجه فرنگی در محدوده دمای بین 35-10 درجۀ سانتی گراد جوانه می زند . محدوده دمایی بهینه 29-21 درجۀ سانتی گراد است و جوانه زنی مطلوب د ر دمای 29 درجۀ سانتی گراد رخ می دهد . دمای لازم برای رشد رویشی مطلوب 26/5 درجۀ سانتی گراد در روز و 20 درجۀ سانتی گراد در شب می باشد. اگر دمای محیط به کمتر از 8 درجۀ سانتی گراد و دمای خاک به کمتر از 17 درجۀ سانتی گراد برسد، رشد متوقف می شود . درجۀ حرارت بالاتر از 26 و کمتر از 10 درجۀ سانتی گراد در شب و بالاتر از 40 درجۀ سانتی گراد در روز بیشترین خسارت را به گرده افشانی و باروری گل ها در مزارع وارد می نماید. دمای مطلوب برای رسیدن میوه 20 الی 25 درجۀ سانتی گراد است.
نور
گوجه فرنگی به مقدار زیادی نور نیاز دارد و بوته هایی که در سایه و نور کم قرار گرفته اند، دارای عملکرد کمتری می باشند . در شرایط نور زیاد توانایی اسیمیلاسیون مواد ، زیاد می شود و فعالیت مریستم انتهایی و رشد برگ ها افزایش می یابد.
تهیۀ خاک و آماده سازی زمین برای کشت گوجه فرنگی
گوجه فرنگی را درانواع مختلف خاک ها از شنی تا رسی می توان کشت نمود . اما خاک های لومی، لومی- رسی یا سیلتی- رسی مناسب تر است. همچنین گیاه گوجه فرنگی به خاک های اسیدی مقاوم است ومعمولاً نیازی به افزودن آهک به خاک وجود ندارد. بهترین PH خاک برای رشد گوجه فرنگی 5/5 تا 7 است.
کود و حاصلخیزی خاک برای کشت گوجه فرنگی
مقدار و نوع کود شیمیایی یا کود آلی بستگی به عوامل مختلفی از جمله مقدار مواد آلی خاک، رطوبت خاک، تناوب و عملکرد مورد انتظار دارد . برای زودرسی و افزایش مقدار محصول استفاده از کود سوپر فسفات مؤثر است . ازت باعث رشد و نمو برگ ها می شود ودر درجۀ اول اهمیت قرار دارد و پس از آن فسفر ( سبب افزایش رشد ریشه و تسریع رسیدن میوه می شود ) و پتاس حایز اهمیت می باشند . به طور کلی توصیه می شود مقدار 150 کیلوگرم کود فسفات آمونیوم و مقدار 200 کیلوگرم کود اوره در هکتار که 100 کیلوگرم در هکتار کود اوره قبل از کاشت و 100 کیلگرم دیگر به عنوان کود سرک در زمان گل دهی و همچنین 120 کیلوگرم در هکتار کود سولفات دوپتاس به مزرعۀ گوجه فرنگی داده شود.
تاریخ کشت
کشت گوجه فرنگی در مناطق معتدل و سردسیر کشور از اواخر زمستان ( اسفند ماه ) شروع و تا اواخر خرداد ادامه دارد و در مناطق گرمسیر از اواخر تابستان به صورت مستقیم و از اوایل پاییز به صورت کشت نشایی شروع و تا اواسط پاییز ادامه دارد.
کاشت
دو روش عمده کاشت گوجه فرنگی عبارتند از
1 - روش نشاکاری که حدود 45 روز قبل از شرایط مناسب آب و هوایی برای کشت و بر طرف شدن خطر آخرین سرمای دیررس بهاره، بذر را خزانه یا شاسی کشت می کنند . قطعه ای که به عنوان خزانه در نظر گرفته می شود باید آفتاب گیر و دارای امکانات آبیاری و زهکشی مطلوب باشد . به طور تقریبی 100 تا 125 مترمربع فضای سرپوشیده خزانه برای پرورش نشاهای یک هکتار کافی است. خاک خزانه باید شخم، دیسک و هرس خورده و با لولر تسطیح شود. تراکم بذر کشت شده در خزانه باید طوری تنظیم شود که گیاهچه ها فضای کافی برای رشد مناسب دراختیار داشته باشند و رقابت ایجاد شده موجب ضعف و قد کشیدن و باریک شدن گیاهچه (اتیوله شدن) نشود. کشت نشاء در سطوح بزرگ توسط ماشین های نشاءکار انجام می شود.
درصورتی که طی مدت رشد نشاء در خزانه گیاهچه های گوجه فرنگی از رشد مناسب برخوردار نباشند، می توان از کودهای مکمل به صورت محلول در آب آبیاری یا محلول پاشی استفاده کرد . یکی دیگر از موارد مهم مبارزه با علف های هرز در خزانه می باشد که باید وجین شود . مسئلۀ مهم دیگر این است که قبل از انتقال نشاء به زمین حتماً عملیات سازگاری گیاه به سرما به خصوص طی شب که اصطلاحاً سخت کردن نامیده می شود ، انجام گردد، به این شکل که شب ها معمولاً در خزانه را باز نگه داشته و طی چند روز آخر نیز پلاستیک را کاملاً از روی شاسی جمع آوری می کنند. محل خزانه باید طوری انتخاب شود که در سال های قبل زیر کشت نشاء گوجه فرنگی نبوده باشد. دمای خاک درمحدوده 24 – 29 درجه سانتیگراد حفظ شود. در شرایط مطلوب اکثر ارقام طی 5 تا 14 روز جوانه می زنند ولی تحت شرایط نامطلوب، ممکن است جوانه زنی حداقل 3 هفته طول بکشد . مرحلۀ 4 تا 6 برگ حقیقی بهترین مرحله برای انتقال نشاء به زمین اصلی است.
2 - روش کشت مستقیم بذر در زمین اصلی
این روش معمولاً در مناطقی استفاده می شود که فصل رشد طولانی باشد و نیازی به زودرس کردن محصول وجود نداشته باشد . به طور کلی اگر فصل رشد برای تکمیل چرخۀ زندگی گوجه فرنگی محدود نباشد کشت مستقیم بذر منجر به تولید عملکرد بیشتر و مزرعه ای سالم تر خواهد شد . برای ایجاد شرایط مناسب بستر بذر جهت جوانه زنی می توان از دستگاه های حالت دهنده بستر بذر استفاده کرد که این دستگاه ها می توانند زمین را به بهترین شکل ممکن آماده نمایند . برای جلوگیری از پژمرده شدن گیاهچه ها، نشاکاری در ساعات عصر انجام می شود . در این نوع کشت ، میزان بذر کاشته شده 5 تا 15 برابر تعداد نهایی گیاهان مورد انتظار در واحد سطح است و حدوداً 30 تا 60 عدد بذر در هر متر از طول ردیف کشت می شود . برای کاشت این میزان بذر 1 تا 2/5 کیلوگرم بذر در هکتار در کشت های دو ردیفه مورد نیاز است. عمق کشت 1 سانتی متر، فاصلۀ بوته ها 35 الی 40 سانتی متر و فاصلۀ ردیف 1/20 متر می باشد . در کشت دوطرفه و برای ارقام پاکوتاه، تراکم بوته 50 هزار بوته در هکتار و در کشت یک طرفه و برای ارقام با رشد رویشی خیلی زیاد 26 هزار بوته در هکتار کشت می شود. بعد از خروج گیاهچه ها از خاک و ظهور 3 تا 4 برگ حقیقی، گیاهان باید به میزان تراکم نهایی تنک شوند.
آبیاری گوجه فرنگی
آبیاری بسته به سیستم کاشت محصول، نوع رقم مورد کشت، بافت خاک و شرایط اقلیمی متفـاوت است. معمولاً در روش کشت مـستقیم بلافاصـله پـس از کـشت، آبیاری انجـام مـی شـود . در روش نشاکاری هم پس از کاشت نشاء آبیاری صورت می گیرد و پس از آن یک دوره خـشک ی بـه منظـوراستقرار ریشه و مقاومت به خشکی و بیماری ها درنظر گرفته می شـود . EC آب آبیـاری هـم نبایـد بیش از 2 میلی موس بر سانتیمتر باشد.
علف های هرز گوجه فرنگی
برخی علف های هرز متداول در گوجه فرنگی عبارتند از : دم روباهی، سـلمه تـره، خرفـه، خـردل و تاجریزی ها. پاراکوات، بنسولید به صورت پیش رویشی برای کنترل علف های هرز یک ساله استفاده می شود . مهم ترین علف کش های اختصاصی گوجه فرنگی شامل تری فلورالین (ترفلان) که به میزان 2 تا 3 لیتر در هکتار دو هفته قبل از نشاکاری استفاده می شود و با دیسک سبک تا عمق حدود 10 سانتی متری با خاک مخلوط می شود . یکی دیگر از علف کش ها متـری بـوزین (سـنکور ) کـه در کاشـت مستقیم در دو مرحله استفاده می شود، مرحلۀ اول قبل یا همزمان با کاشت بذر، به میزان 300 تـا 500 گرم در هکتار با خاک مخلوط می شود. مرحلۀ دوم استفاده از آن در مرحلۀ 4 تا 6 برگی گیاه گوجه فرنگی به میزان 700 تا 750 گرم در هکتار است.
در مجموعه های آموزشی سعی شده است اطلاعات نسبتاً کاملی از علم تغذیه و نقش عناصر پرنیاز و کم نیاز در ارتقاء کمی و کیفی محصول گوجه فرنگی بیان شود. همچنین آفات و بیماری های گوجه فرنگی و روش های مبارزه با آنها نیز بیان شده است. امید است که این آموزش ها بتوانند قسمت اعظم اطلاعات موردنیاز تولیدکنندگان، گلخانه داران و کشاورزان عزیز را تأمین کند.
مشخصاتتان را وارد کنید 