ارقام زراعی پنبه در ایران - پنبه ورامین، پنبه ساحل، پنبه دلتاپاین و پنبه دکتر عمومی
ارقام زراعی پنبه در ایران را می توان در دو گروه دسته بندی کرد: 1- ارقام بومی و محلی 2- ارقام اصلاح شده.
ارقام بومی و محلی به دلیل برخورداری از تنوعات ژنتیکی طبیعی، سازگاری و تحمل بالایی نسبت به شرایط سخت محیطی نظیر گرما، شوری و خشکی و برخی آفات و امراض نشان می دهند به همین خاطر این دسته از ارقام پنبه عمدتاً در اراضی کم بازده و در اراضی حاشیه ای و کویری کشور مورد کشت قرار می گیرند. عملکرد و کیفیت الیاف آنها در مقایسه با ارقام اصلاح شده پنبه پایین تر است و از الیاف آنها در تولید پارچه های ضخیم مانند پارچه های جین، روکش مبلمان و غیره استفاده می شود. از مهمترین ارقام بومی پنبه می توان پنبه های بومی آریا، هاشم آباد، کاشمر و گرمسار را نام برد که تما می آنها متعلق به گونه G. herbaceum L هستند.
ارقام اصلاح شده ارقامی هستند که صفات کمی و کیفی آنها از طریق روش های اصلاحی و ژنتیکی بهبود یافته و از ارزش زراعی و صنعتی بالاتری برخوردار هستند. بر اساس تحقیقات انجام شده در چهاردهه گذشته، بیش از 12 رقم اصلاح شده توسط واحدهای تحقیقاتی جهت کشت در مناطق مختلف کشور معرفی شده اند که از آن جمله می توان به ارقام ورامین، ساحل، بختگان، مهر، اولتان، پاک، دکتر عمومی، دلتاپاین، سیلند، سپید و خرداد اشاره کرد. در حال حاضر ارقام ورامین، ساحل، بختگان و مهر بیش از 93 درصد از سطح کشت پنبه در ایران را به خود اختصاص می دهند که مناطق کشت و ویژگی های کمی و کیفی آنها را در این مقاله بررسی خواهیم کرد.
ارقام سپید و خرداد اخیراً در دستور کار معرفی قرار گرفتند که با توجه به ویژگی های خوب زراعی، سطح کشت آنها رو به افزایش است.
پنبه رقم ورامین
رقم ورامین یکی ارقام مهم پنبه کشور است که در بیش از 10 استان کشور مورد کشت و کار قرار می گیرد. این رقم در سال 1338 از طریق دورگ گیری بین رقم کوکر 100 ویلت و استرین 539 بوجودآمد و در سال 1346 بعنوان یک رقم اصلاح شده نامگذاری و آزاد گردید. عملکرد و کیفیت الیاف این رقم ممتاز است. این رقم دارای رشد متوسط با ارتفاع 120-150 سانتی متر می باشد، شاخه های جانبی آن قادر است درشرایطی که تراکم بوته ها در مزرعه کم باشد سطح را پوشش داده و سبب افزایش تولید گردد. رقمی است نسبتاً زودرس و طول دوره رویش آن حدود 170 روز است. مقاوم به شوری، حساس به بیماری پژمردگی ورتیسلیومی با ریشه عمیق و ساقه اصلی، مستحکم مقاوم به خوابیدگی و قوزه ها نوک تیز و درشت و هنگام رسیدن کاملا شکفته شده مناسب برداشت مکانیزه می باشند. متوسط عملکرد این رقم در مزارع، 4 تن در هکتار، متوسط وزن قوزه آن بیش از 6 گرم، وزن صددانه بدون کرک آن 11 تا 12 گرم، درصد کیل 39 %، طول الیاف 29 – 30 میلی متر و شاخص میکرونری (ظرافت) آن 4 است. این رقم جزو گروه ارقام متوسط رس بوده و با توجه به میزان درصد کیل آن حدود 1500 تا 1600 کیلوگرم الیاف در هکتار تولید می نماید. در شرایط مطلوب مدیریت زراعی در پاره ای از مناطق تا مرز 8 تن در هکتار نیز عملکرد داشته است.
پنبه رقم ساحل
رقم ساحل یکی از ارقام بسیار موفقی است که از کراس ساده بین استرین 349 متحمل به بوته میری و رقم زراعی کوکر 100 ویلت در سال 1338 توسط محققین بخش تحقیقات پنبه در مرکز ورامین حاصل و در سال 1346 نامگذاری و برای کشت در استان های شمالی کشور (مازندران، گرگان و دشت) معرفی گردید. این رقم دارای رشد متوسط تا زیاد با ارتفاع 130-160 سانتی متر می باشد.
شاخه های جانبی آن قادر است در شرایطی که کمبود بوته در مزرعه وجود دارد، توسعه یافته و از کاهش محصول جلوگیری نماید. این رقم متحمل به بیماری پژمردگی ورتیسلیومی پنبه، مقاوم به شوری، حسا س به آبیاری زیاد و کم آبی شدید، با ریشه عمیق و مقاوم به خوابیدگی است. متوسط عملکرد 4/5 تن در هکتار، وزن گوزه وزن قوز ه بین 6الی 7 گرم، وزن 100 دانه بدون کرک آن 10 تا 10/5 گرم است. رقم ساحل در ابتدای معرفی و توزیع آن جزو گروه ارقام دیررس
بوده که با انجام سلکسیون های متعدد در سالیان متمادی این نقص طی سال 1365 برطرف و رقم ساحل را از نظر زودرسی در حد رقم ورامین و جزو گروه متوسط رس قرار داد.
رقم ساحل دارای کیفیت الیاف بسیار عالی بویژه از نظر استحکام و میزان درصد کشش و پس از آن طول الیاف است
پنبه رقم دلتاپاین 16
رقم دلتاپاین 16 که منشاء آن آمریکائی است در سال 1338 توسط کارشناسان فرانسوی به ایران وارد شد و در سال 1352 برای کشت در استان خوزستان معرفی گردید. این رقم نسبتاً به باد و خشکی مقاوم بوده و دارای خصوصیات کمی و کیفی مطلوبی می باشد متأسفانه بعد از شروع جنگ تحمیلی کشت پنبه که در استان خوزستان تا سطح 10 هزار هکتار نیز پیش رفته بود متوقف شده و فقط در سطح محدودی کشت پنبه های بومی انجام می شود.
دلتاپاین 16 دارای رشد متوسط با ارتفاع 120-150 سانتی متر بوده و مقاوم به گرما و شوری است. رقمی نسبتاً زودرس با طول دوره رویش 170 روز می باشد. ظرفیت باردهی این رقم در شرایط زارعین به شرط کنترل صحیح و به موقع آفات، افزون بر 4 تن در هکتار و متوسط وزن قوزه در این رقم حدود 5 گرم، وزن صد دانه بدون کرک آن برابر 9 تا 10 گرم، درصد کیل 36 % و طول الیاف 30 میلی متر است.
بهترین تاریخ کاشت این رقم در مناطق پنبه کاری استان خوزستان 20 اسفند تا 20 فروردین می باشد و تأخیر در کاشت بدلیل گرمای اواخر اردیبهشت ماه سبب صدمه به بوته های جوان خواهد شد.
پنبه رقم دکتر عمومی
رقم دکتر عمومی از گروه پنبه های الیاف بلند است که الیاف آن ظریف و استحکام بالائی دارد. این رقم از طریق سلکسیون در جمعیت 2 رقم الیاف بلند مراکشی بنام تادلا 6 و تادلا 9 اصلاح و در سال 1359 به نام دکتر عمومی برای کشت در مناطق جیرفت و خوزستان نامگذاری گردید. عدم استقبال کارخانجا ت نساجی برای تولید نخ و پارچه ممتاز که لازمه آن خرید الیاف این رقم به دو برابر قیمت الیاف موجود در بازار ایران می باشد، سبب رکود کشت این واریته گردیده است. این رقم مانند ارقام دیگر گونه G. barbadense دارای رشد زیادی است و ارتفاع آن 140-190 سانتی متر، دارای شاخه های جانبی بلند است. این رقم مقاوم به شوری، متحمل به بیماری بوته میری و دارای ریشه عمیق است. طول دمگل و تعداد خال روی قسمت های هوائی گیاه در این گونه بیشتر از سایرگونه های زراعی پنبه است. برگ ها بسیار درشت و سایه دار بوده و پناهگاه مناسبی برای آفات مکنده سایه دوست است.
عملکرد این رقم 2 تا 2/5 تن در هکتار، وزن قوزه ها حدود 4 گرم، وزن 100 دانه آن 12 تا 12/5 گرم، درصد کیل 30%، طول الیاف 34 میلی متر و ظرافت 3/2 میکروگرم بر اینچ است. بهترین تاریخ کاشت در مناطق جیرفت و خوزستان برای این رقم 20 اسفند تا 20 فروردین می باشد.
مشخصاتتان را وارد کنید 