آبیاری پنبه و زمان و تاریخ و روش های آبیاری پنبه
پنبه ذاتاً یک گیاه چند ساله، با رفتار رشد نامحدود و یک زراعت آبی است و آب مورد نیاز پنبه در طی فصل رشد بستگی به فاکتورهای زیادی نظیر نوع خاک، شرایط اقلیمی و رقم زراعی دارد. این گیاه در طی دوره رشد خود 6000 تا 9000 متر مکعب آب مصرف می کند که از طریق بارندگی، آبیاری و آب موجود در خاک تامین می گردد. شیوه آبیاری و تعداد دور آبیاری در مناطق مختلف کشور متفاوت است، در برخی مناطق پنبه کاری کشور، زراعت پنبه بدون انجام آبیاری (مانند برخی مناطق از استان های گلستان و مازندران )، در برخی با 3-4 بار آبیاری و برخی دیگر 4 تا 12 دفعه آبیاری، با فواصل 12-18 روز، صورت می پذیرد، که در جدول ذیل میانگین هر منطقه ارائه شده است.
جدول متوسط تعداد آبیاری و مقدار آب آبیاری پنبه در مناطق مختلف کشور
تعیین زمان آبیاری پنبه
از دو راه می شود زمان آبیاری را تشخیص داد. اول بررسی وضعیت خاک مزرعه، دوم بررسی وضعیت بوته در مزرعه.
تشخیص زمان آبیاری از طریق وضعیت خاک مزرعه
از عمق چهار سانتی متری مزرعه مقداری خاک برداشته و با دست خود می فشاریم، یکی از حالات زیر پیش میآید:
- از گلوله خاک فشرده در مشت، آب خارج می شود، پس 100-75 درصد رطوبت قابل استفاده گیاه وجود دارد.
- گلوله مرطوبی در مشت درست می شود، پس 75-50 درصد رطوبت قابل استفاده در خاک وجود دارد.
- گلوله حاصله به آسانی خرد می شود، پس 50-25 درصد رطوبت قابل استفاده در خاک هست.
- گلوله به خودی خود، خورد می شود، در این حالت باید فورا مزرعه را آبیاری نمایید.
راه دیگر، بررسی رطوبت تا عمق 15-20 سانتی متری خاک است، اگر چنانچه عمق 15-20 سانتی متری خاک خشک باشد، آبیاری مزرعه پنبه ضروری است.
تشخیص زمان آبیاری پنبه با استفاده از وضعیت بوته های پنبه
قبل از توقف رشد بوته پنبه، آبیاری باید انجام شود. علائم توقف رشد بوته، به شرح زیر خلاصه می شود:
1- کوتاه شدن میانگره انتهایی : فاصله جوانه انتهایی تا قسمت قرمز رنگ ساقه حدود 7-10 سانتیمتر است. کوتاه شدن این فاصله علامت توقف رشد است.
2- پدیده گل باغی : نزدیک جوانه انتهایی نباید گل وجود داشته باشد. وجود گل در این قسمت دلیل بر توقف رشد بوته می باشد (در این حالت گل ها در بالای بوته ها ظاهر می شوند و این وضع به، گل باغی معروف می باشد).
3- تغییر رنگ برگ ها: تغییر رنگ برگ ها از سبز شاداب به سبز تیره متمایل به آبی، علامت تشنگی مزرعه است.
4- پژمردگی گیاه و توقف رشد : یکی از اثرات تنش آبی در گیاهان کاهش فشار تورگ ور و کاهش تقسیم های سلولی است که به ترتیب به صورت پژمردگی و توقف رشد، تجلی پیدا می کند. بنابراین ظهور هر یک از این دو پدیده در مزرعه ممکن است ناشی از تشنگی مزرعه و ضرورت آبیاری باشد.
تمام بوته های یک مزرعه در یک زمان از بی آبی متاثر نمی شوند، بلکه در جاهای بلند تر بوته ها زودتر پژمرده می شوند و باید کل مزرعه آبیاری شود.
حساسترین مرحله رشد گیاه پنبه از نظر آبیاری، مرحله گلدهی است، تنش آبی در این مرحله سبب کاهش گلدهی، کاهش باروری، افزایش درصد ریزش و توقف کامل رشد می گردد. تغییر ناگهانی در آبیاری نیز اثر معکوسی روی رشد گیاه داشته و سبب تحریک ریزش گل و غوزه می گردد.
آبیاری سنگین یا بیش از حد نیز سبب تحریک رشد رویشی و افزایش درصد ریزش گل و غنچه می گردد و ترجیحاً باید از طریق آبیاری سبک، نیاز آبی گیاه را مرتفع نمود. رشد بیش از حد پنبه علاوه بر مصرف زیادی آب، مضرات دیگری از جمله پوسیدگی و دیررسی غوزه ها، ریزش گل ها و مشکلات برداشت ماشینی را نیز به همراه خواهد داشت.
مسئله مهم در آبیاری پنبه آن است که گیاه در مراحل تولید غنچه، گلدهی، اوج گلدهی و غوزه دهی و همچنین مرحله تکامل و باز شدن غوزه، دچار تنش آبی نگردد و در این مراحل، انجام آبیاری بسیار حائز اهمیت است. به طور کلی بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده، زمانی که 40 % رطوبت قابل استفاده خاک تخلیه شده باشد، بهترین زمان آبیاری پنبه خواهد بود.
نکات مهم در آبیاری مزارع پنبه
- در مناطق کم باران بهتر آن است که زمین طوری آبیاری گردد تا قسمت های عمقی خاک، خیس و مرطوب شود.
- بذر تا جای ممکن در منطقه مرطوب خاک کشت شود.
- در مرحله گل و غنچه، مزرعه پنبه نباید دچار تنش آبی گردد. در این مرحله آبیاری سبک و در عین حال جوی پشته (نشتی) مورد توصیه است.
- آبیاری قبل از کاشت و همچنین بر ای آب تخت نمودن زمین، آبیاری به روش کرتی، بهترین و مناسب ترین روش است، که با توجه به بافت خاک، عرض کرت ها 5-10 متر و طول آنها بین 30-40 متر متغیر است.
- در آبیاری پنبه سعی شود تا عمق 0/5 متری زمین مرطوب شود. همچنین در خاک های معمولی در هر نوبت آبیاری، 600 -800 مترمکعب آب در هکتار به زمین داده می شود.
- سعی شود آبیاری به طور منظم و یکنواخت صورت گیرد و از آبیاری نامنظم و آبیاری بیش از حد پرهیز گردد و فاصله بین آبیاری ها، خیلی طولانی نباشد.
چند نکته مهم برای آبیاری پنبه در زمین های شور و یا زمینهای شنی و سبک:
- میزان آب آبیاری کم ولی تعداد دفعات آبیاری زیاد باشد.
- عرض جوی ها بیشتر و عمق آنها کمتر در نظر گرفته شود.
- زه آب جوی ها حتما از مزرعه خارج شود.
زمان قطع آبیاری در پنبه
چون پنبه گیاهی چند ساله است، لذا تا زمانی که آب و دمای مناسب در اختیار بوته ها باشد، مرتبا گل و غوزه می دهند، در این شرایط در اواسط مهرماه سرمای زودرس پاییز، باعث خسارت در بوته ها و غوزه می شود، سرما باعث یخ زدن آب بین سلولی در غوزه ها می شود، در چنین وضعیتی یخ ها موجب ترکیدن سلول های بافت میوه (غوزه ) شده و غوزه در اثر حمله قارچ ها صدمه می بیند، اگر آبیاری پنبه را در شهریور ماه قطع کنیم، آب بین سلولی غوزه به تدریج کم و در نهایت حذف می شود، در چنین شرایطی، نزول سرمای پاییزه برای محصول، هیچگونه خطری ندارد، بنابراین آبیاری پنبه را در خاک های سنگین (اوایل شهریورماه )، در خاک های متوسط (اواسط شهریو رماه) و در خاک های سبک و شنی (اواخر شهریورماه ) باید قطع نمود، تا از بروز خسارت سرما در پنبه جلوگیری شود. اما بهتر است، زمان قطع آبیاری از روی مشخصات ظاهری گیاه باشد، یعنی 20 روز پس از باز شدن اولین غوزه ها. چرا که اگر آبیاری دیرتر ازموقع قطع شود، سبب دیررسی محصول و تاخیر در برداشت، پوسیدگی غوزه ها و نارس ماندن غوزه ها شده و اگر زودتر از موعد قطع شود باعث نارس ماندن غوزه ها، خوب باز نشدن غوزهه ا و در هر دو حالت، موجب کاهش کیفیت و عملکرد الیاف می شود. لذا زمان قطع آبیاری بسته به تاریخ کشت پنبه، شروع سرمای پاییزه، بافت خاک و نوع منطقه کشت دارد.
روش های آبیاری پنبه
روش های آبیاری مزارع پنبه بسته به روش کاشت به سه دسته تقسیم می شوند:
الف- آبیاری شیاری یا فارویی
ب- آبیاری غرقابی
ج- آبیاری بارانی
آبیاری شیاری پنبه
برای کاهش هزینه تولید پنبه و کاهش مصرف آب، آبیاری نشتی یا خطی بهترین و عملی ترین شیوه آبیاری است زیرا در این روش بوته ها به طور یکسان از آب استفاده کرده و آب کمتری نیز مصرف می شود. اگر در این روش از سیفون استفاده شود، در مصرف آب هر خط، کنترل بیشتری به عمل آمده و عملیات وجین، سمپاشی و برداشت هم به سهولت انجام می شود.
آبیاری غرقابی پنبه
این روش آبیاری در مناطقی انجام می شود که پنبه در داخل کرت کشت شده باشد، مقدار آب مصرفی در این روش بیشتر از سایر روش ها است و پس از آبیاری معمولاً در سطح کرت ها سله می بندد، این روش آبیاری برای پنبه مناسب نیست.
آبیاری بارانی پنبه
از روش آبیاری بارانی نیز در زراعت پنبه استفاده می گردد. گرچه استفاده از این روش نیازمند هزینه و تجهیزات خاصی است، ولی بدلیل مزیت نسبی این روش در مقایسه با سایر روش ها، استفاده از آن توصیه می شود.
مزیت های عمده این روش عبارت است از:
1- این روش تابع شیب مزرعه نیست و در اراضی شیبدار و تپه ها قابل اجرا می باشد.
2- در کشت های ردیفی و دستپاش قابل اجرا است.
3- تلفات آب، در این روش کمتر است در نتیجه بهره وری آب افزایش می یابد.
4- میزان آب مصرفی قابل کنترل است.
انجام آبیاری بارانی در زمان گلدهی در هنگام صبح (ساعت 9 تا 12 صبح ) که گل های پنبه بارور می گردند، سبب کاهش باروری و کمیت محصول می گردد بنابراین در زمان گلدهی بهتر است، آبیاری بارانی در هنگام عصر صورت پذیرد.
مشخصاتتان را وارد کنید 