کوددهی به زعفران و مدیریت تغذیه ای زعفران
در زعفران بر خلاف سایر گیاهان زراعی رشد رویشی پس از رشد زایشی اتفاق افتاده و در طی دوره توسعۀ برگ ها، طول روز کوتاه و درجه حرارت محیط پایین می باشد و از مدت و شدت تابش های خورشیدی نیز کاسته می شود. بنابراین، امکان استفاده از انرژی خورشیدی روز به روز برای زعفران کاهش می یابد و به دلیل اینکه زمان وقوع حداکثر میزان سطح برگ زعفران بر حداکثر تابش های خورشیدی منطبق نمی باشد، امکان استفاده مناسب از انرژی خورشیدی برای زعفران وجود ندارد. از این رو، ایجاد و توسعه سطح برگ مناسب در کانوپی گیاهی بلافاصله پس از برداشت گل ها و قبل از فرا رسیدن درجه حرارت های بسیار سرد زمستان، می تواند به تولید ماده خشک بیشتر و انتقال آنها به پیازها منجر گشته و سبب تولید پیازهای بزرگتر شود که در سال بعد، از پتانسیل بیشتری جهت رشد و تولید گل برخوردار خواهد بود. چنین اتفاقی مستلزم فراهم بودن شرایط مناسب برای رشد زعفران است که یکی از عوامل مهم آن در دسترس بودن عناصر غذایی و مدیریت مناسب تغذیه ای زعفران می باشد.
زعفران در مقایسه با بسیاری از گیاهان زراعی رایج به مقدار کمتری از عناصر غذایی نیاز دارد
- به ازای یک کیلوگرم ماده خشک زعفران، حدود 12 گرم نیتروژن، 3 گرم پتاسیم و 22 گرم فسفر از خاک برداشت می شود که بهتر است این مقدار از عناصر مورد نیاز از طریق کودهای حیوانی کاملا پوسیده تامین شود.
- میزان نیتروژن جذب شده از خاک توسط پیاز های دختری حدود 125 کیلوگرم در هکتار در طی یک چرخه رشد زعفران زعفران می باشد.
- هر چند نیاز کودی زعفران زیاد نیست، بخش قابل توجهی از تغییرات عملکرد زعفران به متغیرهای مربوط به خاک وابسته است و عوامل مؤثر به ترتیب اهمیت ، شامل میزان ماده آلی، فسفر قابل استفاده، نیتروژن معدنی و پتاسیم تبادلی هستند.
- بین میزان ماده آلی و عملکرد زعفران همبستگی مثبت و بالایی وجود دارد. افزایش عملکرد با استفاده از مواد آلی، علاوه بر عرضۀ تدریجی عناصر غذایی، موجب بهبود خواص فیزیکی خاک نیز می شود.
- مصرف کودهای آلی موجب افزایش درصد ماده خشک پیازها شده و میزان ریشه های زعفران را نیز افزایش می دهد که این اثرات ممکن است نتیجۀ افزایش رطوبت خاک و نهایتاً رشد بهتر زعفران باشد.
کود شیمیایی برای زعفران
مصرف کودهای شیمیایی با توجه به نوع آنها می تواند پیش از کشت، پس از کشت و یا در دوره داشت به صورت محلول پاشی انجام شود، اما در هر صورت باید نسبت به محاسبه میزان مناسب کود، مرحله رشد زعفران و نحوه پخش آن اقدام نمود. برای کوددهی زمین، در آب اول، استفاده از کودهای ریزمغذی توصیه می شود که می توان این کود را در یک مخزن با آب مخلوط و در ابتدای ورودی آب قرار داد و به وسیله یک شیر آب، خروجی مخزن را طوری تنظیم نمود که به طور مناسب در سطح مزرعه توزیع شود. در آذرماه استفاده از کود ازته و در اواخر دی، بهمن و اسفند حداقل سه مرتبه محلول پاشی کودهای ریزمغذی توصیه می شود.
- بررسی ها نشان داده است که در مزارع یکساله مصرف کود نیتروژنه رایج نبوده و در کل، میزان مصرف این نوع کود در مزارع با سنین مختلف بین صفر تا 125 و به طور متوسط 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار است.
در شرایطی که میزان نیتروژن موجود در خاک بیش از حد نیاز زعفران باشد، رشد رویشی زعفران زیاد شده و نیز با افزایش تعداد پیازهای خواهری، از وزن متوسط آنها کاسته می شود. مصرف همزمان کود شیمیایی مانند سولفات آمونیوم، اوره و بیوسولفور به ویژه در خاک های با pH بالا موجب افزایش عملکرد می شود.
تقسیط کود نیتروژن نیز اثرات مثبتی بر گلدهی زعفران داشته و بیشترین عملکرد از تیمار مصرف کود در دو نوبت، یکی در زمان زاجآب (آبیاری پس از گلدهی) و دیگری یک ماه پس از آن، به دست می آید.
کود آلی برای زعفران
کودهای آلی به معنی مواد با منشاء حیوانی و گیاهیِ به کار رفته برای بهبود تغذیه زعفران و بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و فعالیت های زیست شناختی خاک ها هستند که به طور جداگانه یا توأم مصرف شده و شامل کود حیوانی، کمپوست و بقایای تجزیه شده می باشند.
استفاده از کود آلی یا کمپوست می تواند به حاصلخیزی و پایداری خاک کمک کرده و موجب بهبود کیفیت محصول زعفران شود. افزایش مواد آلی خاک موجب بهبود وضعیت جذب عناصر غذایی و ذخیره آب و کاهش خطر فرسایش خاک می گردد. کودهای آلی باید به روش صحیح و بدون آلودگی محیط زیست نگهداری شده و فقط کودهای به خوبی کمپوست شده برای استفاده در مزارع زعفران مجاز هستند. استفاده از فضولات انسانی و همچنین فاضلاب در مزارع زعفران ممنوع است و برای پرهیز از آلودگی ناشی از فلزات سنگین یا تجمع نیترات، باید آنالیز لازم از نظر میزان فلزات سنگین و سایر آلاینده های بالقوه در کود، پیش از استفاده از آن انجام گیرد.
در خاک هایی که از نظر ماده آلی فقیر هستند، مصرف کود دامی مهمترین عامل در افزایش تولید زعفران تلقی می شود.
مزایای مصرف کود های آلی برای زعفران
- تامین نیاز غذایی زعفران.
- اصلاح ویژگی های فیزیکی خاک ( کاهش وزن مخصوص ظاهری و افزایش میزان تخلخل خاک )
- ممانعت از متراکم شدن بیش از حد خاک به خصوص در شرایط وقوع چرای دام ها در مزارع زعفران
- فراهم آوردن مطلوب تر رطوبت برای رشد زعفران در نواحی خشک و نیمه خشک که محدوده زراعت زعفران نیز می باشند.
در حدود بهمن ماه رشد و نمو زعفران با شرایط جدیدی روبرو می شود. در این زمان، رشد طولی برگها کند شده، میزان عناصر غذایی موجود در اندام های مختلف زعفران دچار تغییر می شود و قدرت جذب ریشۀ زعفران کاهش می یابد. از این مرحله رشد پیازهای دختری عمدتا ناشی از انتقال مواد از پیاز مادری و فتوسنتز برگ ها می باشد. بر این مبنا به نظر می رسد تأمین نیازهای غذایی زعفران بهتر است قبل از آبیاری دوم یعنی حداکثر تا اوایل آذر ماه صورت پذیرد. با توجه به نیاز زعفران به حداقل 50 کیلوگرم نیتروژن در هر سال، لازم است تا سالیانه بین 5 تا 10 تن کود حیوانی در هر هکتار استفاده شود.
چنانچه در مزارع زعفران بطور معمول و پیوسته از کود دامی استفاده شود، عناصر غذایی مورد نیاز زعفران در حد مطلوب تأمین می گردد. از طرفی دیگر تولید زعفران با شرایط تولید محصولات ارگانیک همسویی زیادی داشته و در این خصوص نیز مصرف مواد آلی اهمیت خاصی دارد.
آزاد شدن تدریجی عناصر غذایی از کود دامی علاوه بر تأمین نیازهای غذایی زعفران، در درازمدت موجب بهبود بافت و ساختمان خاک نیز می شود.
- برای هر هکتار زعفران از 10 تا 40 تن کود گاوی مورد استفاده قرار می گیرد که این مقدار، در سال اول کشت و هنگام تهیه زمین به خاک اضافه می شود. در سال های بعد نیز بر حسب نیاز حدود 5 تا 10 تن کود گاوی در سطح مزرعه پخش و سپس با خاک مخلوط می گردد.
- در بسیاری از نواحی زعفران کاری ایران، کود گوسفندی در کنار کود گاوی از منابع اصلی تأمین نیاز غذایی زعفران می باشد.
- مصرف بیش از حد کود های مرغی، می تواند بر عملکرد زعفران اثرات منفی داشته باشد.
- کمپوست حاصل تغییر و تبدیل انواع پسمانده های گیاهی و حیوانی در نتیجۀ فعالیت گروه های مختلف ریزجانداران است که می تواند مقادیر قابل توجهی از عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف را برای زعفران فراهم نماید. عناصر غذایی کمپوست، به تدریج و پیوسته در خاک آزا د شده و در دسترس زعفران قرار می گیرد و از اینرو سودمندی آن بیش از یک فصل زراعی است و میزان تلفات عناصر غذایی در این کود کم می باشد.
- ورمی کمپوست نوعی کود زیستی است که در نتیجه فعالیت گونه ای از کرم های خاکی (Eisenia fetida) که به کرم زباله نیز معروف هستند، روی فضولات دام ها، ضایعات شهری، صنعتی و کشاورزی تولید شده و حاوی عناصر غذایی است که به راحتی توسط زعفران جذب می شود. ورمی کمپوست در نتیجه تغییر و تبدیل و هضم نسبی ضایعات آلی در ضمن عبور از دستگاه گوارش کرم های خاصی ایجاد می شود و علاوه بر افزایش جمعیت و فعالیت ریزجانداران مفید خاکزی مانند میکوریزا و میکروارگانیسم های حل کننده فسفات، با فراهم کردن عناصر غذایی مورد نیاز زعفران باعث بهبود رشد و عملکرد محصولات زراعی می شود. این ماده دارای تخلخل زیاد، قدرت جذب و نگهداری عناصر غذایی بالا، تهویه و زهکشی مناسب، فعالیت میکروبی بالا، اندازه ذرات ریز و ظرفیت بالای نگهداری آب می باشد.
- کودهای زیستی از باکتری ها و قارچ های مفیدی تشکیل شده اند که هر یک به منظور خاصی مانند تثبیت نیتروژن و رهاسازی یون های فسفات، پتاسیم و آهن از ترکیبات نامحلول تولید می شوند. این ریزجانداران معمولا دًر اطراف ریشه مستقر شده و زعفران را در جذب عناصر همیاری می کنند. برخلاف کودهای شیمیایی آلودگی زیست محیطی نداشته و موجب احیاء و حفظ محیط زیست می شوند. مصرف کود های زیستی به عنوان جایگزین و در اکثر موارد مکمل کودهای شیمیایی و آلی می تواند موجب پایداری تولید در بوم نظام های کشاورزی شود.
- گوگرد از مهمترین عناصر مورد نیاز گیاهان مختلف زراعی تلقی شده که به دلیل ظرفیت اکسیده شدن و تولید اسید سولفوریک در خاک، می تواند pH محیط رشد گیاه را کاهش داده و به این طریق موجب انحلال برخی عناصر غذایی نامحلول جهت بهره برداری برای زعفران شود. جهت کمک به اکسیداسیون این عنصر در خاک، توصیه می شود که این عنصر به همراه باکتری های هوازی تیوباسیلوس مصرف شود. کود بیولوژیک بیوسولفور موجب تسریع در اکسیداسیون گوگرد و در نتیجه تنظیم pH خاک شده و شرایط را برای جذب عناصر غذایی به خصوص در خاک های آهکی و قلیایی فراهم می کند.
- اسید هیومیک به عنوان یک اسید آلی طبیعی دارای بسیاری از عناصر غذایی مورد نیاز جهت رشد زعفران بوده و به عنوان یک تنظیم کننده رشد، فعالیت های هورمونی را تنظیم و باعث افزایش رشد زعفران می گردد.
برخی اثرات اسید هیومیک بر زعفران
1- بهبود کیفیت خاک.
2- افزایش تحمل زعفران به تنش های محیطی.
3- بهبود جذب مواد توسط زعفران.
4- افزایش حلالیت عناصر غذایی در خاک.
- استفاده همزمان کود شیمیایی NPK خالص به مقدار 50-25-25 کیلوگرم در هکتار همراه با مصرف اسید هیومیک 12 درصد به مقدار 4 کیلوگرم در هکتار در دو نوبت قبل از آبیاری های سوم و پنجم، موجب افزایش قابل توجه عملکرد گل در مقایسه با عدم کوددهی می شود.
مصرف کود آهن با بنیان نانو، نسبت به میکرو مؤثرتر است. به نحوی که، میزان تاثیرگذاری تیمار پنج کیلوگرم نانو کلات، معادل 10 کیلوگرم کود کلات معمولی برآورد می شود.
با توجه به چرخۀ زندگی گیاه زعفران که در نیمۀ اسفند ماه پیاز مادری تحلیل رفته و پیازهای دختری شکل می گیرند و با توجه به اینکه در این مرحله زعفران از کمترین میزان ریشه برخوردار است و در تأمین مواد غذایی مورد نیاز خود از خاک دچار مشکل می باشد، استفاده از کود شیمیایی دلفارد و کود زیستی بیوآمینوپالیس بصورت تغذیۀ برگی و محلول پاشی موجب بهبود وضعیت تغذیه ای گیاه زعفران و در نتیجه درشت تر شدن پیازهای خواهری و افزایش گلدهی و عملکرد محصول می گردد.
استفاده همزمان کودهای بیولوژیک و آلی در کنار مصرف بهینۀ کودهای شیمیایی، اهمیت ویژه ای در حفظ ساختار و باروری خاک توأم با تامین مناسب و به موقع نیازهای غذایی گیاهان به ویژه زعفران دارد. افزون بر این، کودهای آلی با تأمین کربن مورد نیاز ریزجانداران هتروتروف زمینه را برای فعالیت بهتر آنها فراهم می کنند.
مشخصاتتان را وارد کنید 