تاریخ و زمان کاشت عدس

کاشت عدس پاییزه نویدبخش توسعه مواد غذایی و افزایش درآمد کشاورزان در نواحی دیم است.  تغییر سیستم کاشت عدس از بهار به پاییز راهکاری مؤثر برای افزایش بهره وری مصرف آب و سودمندی اقتصادی آن است.  انتشار فناوری کاشت پاییزه عدس راهکاری مؤثر برای بهبود و افزایش تولید کشاورزان در مناطق مختلف دیم است.  کاشت پاییزه عدس به خاطر استفاده مناسب از بارندگی های فراوان زمستانی، باعث بالارفتن عملکرد و افزایش درآمد و خوشحالی کشاورزان می شود.  مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور در حال توسعه و گسترش لاین های مقاوم به سرمای زمستان و همچنین افزایش تولید از طریق به کارگیری فناوری کاشت پاییزه به صورت مکانیزه در سطح وسیع است.

15,000 تومان30,000 تومان مجموعه آموزشی کاشت، داشت و برداشت عدس

معرفی عدس

عدس یکی از مهمترین بقولات غذایی در سیستم های زراعی دیم در زمان های قدیم بوده است.  دانه عدس پروتئین زیادی دارد و از لحاظ ارزش غذایی، گوشت فقرا و غذای سلامتی افراد ثروتمند نامیده می شود.  عدس به صورت کامل، پوست کنده یا آرد مصرف می شود.  همچنین از عدس دانه درشت با کوتیلدون های زردرنگ اغلب برای پختن همراه با برنج و گندم آسیاب شده استفاده می شود.   همچنین کاه عدس برای تغذیه احشام به ویژه در سال های خشک به صورت مخلوط با کاه غلات مصرف می شود.  عدس مانند سایر بقولات با باکتری تثبیت کننده به نام رایزوبیوم رابطه همزیستی دارد (رایزوبیوم در گره های ریشه عدس رشد می کند و باعث تثبیت نیتروژن هوا و تنظیم آن برای گیاه میزبان و محصولات بعدی مانند غلات می شود که در تناوب با عدس قرار می گیرند).  گیاه عدس علاوه بر بهبود وضعیت نیتروژن خاک در تناوب با غلات، باعث شکستن سیکل آفات و بیماری های غلات می شود که در اثر سیستم های تک کشتی ایجاد می شوند.  بدین ترتیب، گیاه عدس باعث پایداری سیستم های زراعی می شود.

تغییر سیستم کاشت عدس از بهار به پاییز موجب موارد زیر می شود:

- افزایش استفاده از بارندگی زمستانه؛

- افزایش بازدهی مصرف آب، فرار از خشکی؛

- افزایش پایداری تولید کشاورزان خرده پا؛

- ایجاد فرصت های شغلی برای کشاورزان فقیر و بهبود استانداردهای غذایی

- ایجاد محصول پابلند و امکان برداشت مکانیزه؛

- افزایش میزان پروتئین برداشت شده؛

- افزایش تثبیت نیتروژن؛

- تغییر سیستم آیش و افزایش عملکرد غلات (در تناوب با عدس)؛

- افزایش جوانه زنی بذور به خاطر شرایط بهینه رطوبتی، حرارتی و تنش خشکی کمتر در پاییز و کاهش بیماری پژمردگی فوزاریومی.

 باتوجه به وجود خشکسالی های اخیر، دو راهکار اساسی باعث افزایش عملکرد عدس در نواحی دیم می شود:

1- جایگزینی ارقام اصلاح شده به جای توده های محلی؛ و

2- تغییر سیستم کاشت عدس از بهار به پاییز.

این دو راهکار در زیر به اختصار تشریح می شوند.

جایگزینی ارقام اصلاح شده به جای توده های محلی

در نواحی کوهستانی که درجه حرارت کمتر از 20 -درجه سانتیگراد است، عدس اغلب در بهار کشت می شود؛ در نتیجه، با تنش خشکی و گرمای آخر فصل بهار مواجه می شود و در نتیجه تلقیح گل ها و دوره رشد رویشی و زایشی گیاه کاهش می یابد و عملکرد دانه افت می کند.  بنابراین ارقامی را می بایست انتخاب کرد که دارای قدرت رشد اولیه خیلی خوب، تولید بیوماس (ذخیره ماده خشک) بالا، گلدهی و رسیدگی زودتر هستند تا از خشکی انتهایی و تنش گرما فرار کنند.

تغییر سیستم کاشت عدس از بهار به پاییز

تولید عدس به طور چشمگیری با تغییر کاشت عدس از بهار به پاییز افزایش می یابد که دلیلش استفاده بیشتر گیاه از بارندگی زمستانه و همچنین کاهش تبخیر و تعرق در موقع رسیدگی محصول است.  رشد گیاهی مطلوب علاوه بر افزایش عملکرد دانه، باعث افزایش کاه و کلش می شود که برای تغذیه احشام ارزش خیلی زیادی دارد.  معرفی ارقام مقاوم به سرمای زمستانه و بیماری های قارچی و کنترل علف های هرز، باعث موفقیت کاشت پاییزه عدس در نواحی کوهستانی معتدل و سرد می شود.

زمان کاشت عدس

کشاورزان برای کاهش علف های هرز، در بهار اقدام به کشت عدس می کنند. تاریخ کاشت مناسب موجب بهره وری بهینه از عوامل اقلیمی نظیر موارد ذیل می شود:

- درجه حرارت؛

- رطوبت؛

- طول روز؛

- تطابق زمان گلدهی با درجه حرارت مناسب.

با تأخیر کشت در بهار در اثر مواجه شدن گیاه عدس با تنش خشکی و گرمای آخر فصل، میزان عملکرد دانه در واحد سطح به شدت کاهش می یابد.  در کشت پاییزه، عدس قادر است مرحله رشد رویشی خود را با ظرفیت رطوبتی و دمایی خاک هماهنگ کند که به افزایش محصول منجر می شود.  زمان مناسب کاشت در مناطق معتدل سرد، معتدل و نیمه گرمسیری و گرمسیری 15 آبان لغایت 20 آذر است.  زمان کشت یکی از عوامل مهم و مؤثر در رسیدن به عملکرد بالا محسوب می شود و هرگونه تأخیر در زمان کاشت، موجب کاهش طول دوره رشد رویشی و زایشی و کاهش عملکرد گیاه عدس می شود.  لذا ضروری است بعد از بارندگی های مؤثر پاییزه کشاورزان اقدام به کشت ارقام اصاح نمایید.

توصیه ارقام عدس

در طی برنامه های مختلف اصلاح حبوبات دیم از بدو تأسیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور تاکنون، ارقام عدس گچساران، کیمیا و بیله سوار توسط محققان بخش حبوبات دیم معرفی شده اند.