کاشت گندم دیم

در اغلب کشورهای جهان شرایط دیم برای تولید غذا اولویت خاصی دارد، به رغم تلاش های زیاد به عمل آمده برای بهبود تولیدات و شرایط محیطی در کشورهای در حال توسعه شمار بسیاری از خانواده های فقیر در آفریقا و آسیا با فقر، گرسنگی، نبود امنیت غذایی و سوء تغذیه روبه رو هستند. اهمیت کشاورزی دیم در جهان متغیر است. اما بخش عمده غذا برای جامعه های فقیر در کشورهای در حال توسعه در شرایط دیم تولید می شود. به رغم کاهش سهم و میزان اهمیت کشاورزی در تولید ناخالص داخلی (GDP) ، این بخش هنوز در اقتصاد ملی و امرار معاش روستایی در ایران سهم مهمی دارد.

تنوع در فراوانی زمان و شدت رخداد خشکی از فصلی به فصل دیگر و مکانی به مکان دیگر، نیازمند مدیریت فنی گندمزار، تامین به هنگام نهاده ها، فراهم کردن ادوات و ماشین های مناسب و کافی رعایت تناوب های زراعی و کشت ارقامی است که دارای سطوح متفاوتی از تحمل به خشکی در مناطق مختلف باشند. زمان رخداد خشکی ( در آغاز فصل، میانه فصل و دوره رشد، انتهایی و در مواردی خشکی ممتد)، الگوی بارندگی بین مناطق و سال های مختلف نیز بر روی میزان عملکرد تاثیر جدی دارد. بنابراین راهبرد کاهش فقر در مناطق دیم می بایست بر عملکرد پایدار متمرکز شود که مدیریت اعمال شده برای خاک ورزی ،کاشت داشت و برداشت برابر با نیازهای زراعی منطقه باشد.

94,000 تومان188,000 تومان کاملترین مجموعه آموزشی کاشت، داشت و برداشت گندم

میزان تولید گندم در جهان طی سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ میلادی بین ۵۲۰ تا ۶۳۲ میلیون تن متغیر بود. اگر چه سطح زیر کشت گندم طی سال های اخیر کاهش یافته ولی میزان تولید آن نه تنها کاهش نداشته بلکه افزایش نیز نشان داده است. عامل اصلی افزایش تولید گندم در جهان افزایش عملکرد در واحد سطح بوده است. سطح زیر کشت گندم دیم در ایران از ۳/۸ الی ۴/۲ میلیون هکتار متغییر بوده و میانگین عملکرد آن ۱۰۵۶ در هکتار در ده سال اخیر بوده است. از عامل های مهم و مؤثر در افزایش میانگین عملکرد گندم می توان به مدیریت گندم زار، تغذیه مناسب، انجام اصولی عملیات خاک ورزی، توسعه کشت رقم های گندم معرفی شد و کودپذیر و مقاوم به بیماری ها و رعایت دیگر موارد مانند مسایل بهزراعی اشاره کرد.

لازم به یادآوری است که در کنار تلاش برای افزایش عملکرد گندم ارائه یک راهکار مناسب برای ساماندهی دیمزارها به ویژه ارایه دستورالعمل اجرایی در زمینه مدیریت های زراعی تهیه بستر بذر با توجه به اصول خاک ورزی حفاظتی و توجه به شرایط اقلیمی توان و ظرفیت تولید برای افزایش کمی و کیفی گندم را فراهم کرد، به طوری که در صورت تحقق، الزام هایی مانند، امکانات و ادوات لازم برای خاک ورزی حفاظتی، کارنده ها، تامین به هنگام نهاده ها، معرفی ارقام با توجه به نیازهای اقلیمی، کاهش ضایعات تولید، تهیه بذر ارقام مناسب و مدیریت خوب کشتزارها، افزایش عملکرد ۲۵ الی ۳۵ درصدی میانگین گندم دیم دور از انتظار نخواهد بود.

انتخاب بهینه ارقام زراعی، طراحی و به کارگیری ترتیبی مطلوب از ارقام گوناگون زراعی با توجه به شرایط اقلیمی و تناوب های زراعی توجه به قابلیت و استعداد مناطق تهیه اصولی بستر بذر رعایت مشخصه های بهزراعی تهیه و مصرف به هنگام و متناسب نهاده ها، فراهم کردن و معرفی ادوات و ماشین های مناسب برای خاک ورزی و کاشت رعایت تناوب های زراعی و مدیریت گندم زار از آسانترین روش های مدیریتی در هر اقلیم برای بهره برداری در جهت تولید پایدار گندم و دیگر محصولات است. دستورالعمل فنی گندم دیم بر پایه اقلیم ها به شرح زیر است:

عملیات خاک ورزی در دیمزارهای گندم

نتایج پژوهش های انجام شده نشان می دهد که عامل های مدیریتی به شدت بر روند اضافه شدن و کاهش یافتن ماده آلی خاک تأثیر دارند. روش های نامناسب خاک ورزی و رعایت نکردن تناوب

زراعی مناسب در بلند مدت باعث افزایش تراکم خاک کاهش نفوذ پذیری، تخریب ساختمان خاک و افزایش رواناب و در نهایت فرسایش خاک و کاهش توان تولید محصول می شود. بنابراین مدیریت مناسب عملیات خاک ورزی و بقایای گیاهی کلیدی برای کشاورزی پایدار است. در سال های اخیر استفاده از سامانه های ناسازگار خاک ورزی با شرایط دیمزارهای ایران و شمار عملیات کشت و کار و رعایت نکردن خاک ورزی، حفاظتی کم توجهی به اهمیت و تاثیر مثبت مواد آلی در بهبود حاصلخیزی خاک های زراعی و تأثیر آن بر عملکرد کمی و کیفی محصولات زراعی دیم، علاوه بر کاهش در حاصلخیزی خاک سبب نبودن تولید محصولات کشاورزی با افزایش در مصرف کودهای شیمیایی نیز شده است. بنابراین رویکرد در ارتقای مکانیزاسیون گندم دیم بایستی بر مبنای اصلاح روش های خاک ورزی از روش مرسوم به حفاظتی باشد.

در این راستا عملیات خاک ورزی نقش تعیین کننده ای داشته و باید تامین کننده موارد زیر باشد:

1- افزایش نفوذ پذیری خاک نسبت به روش های جوی که موجب کاهش روان آب و جلوگیری از فرسایش آبی و بادی می شود.

2- افزایش قابلیت نگهداری آب در خاک.

3- حفظ مواد آلی در خاک و امکان افزایش آن.

4- کاهش تبخیر

اجرای عملیات خاک ورزی در اقلیم های مختلف دیم بسته به تنوع محصولاتی که در تناوب با گندم قرار می گیرند با توجه به نتایج تحقیقات سال های گذشته به شرح زیر است:

انتخاب وسیله خاک ورز در شرایط دیم

نوع وسیله خاک ورز در شرایط دیم به عامل هایی مانند نوع و تراکم علف های هرز ساختمان و بافت خاک نوع تناوب زراعی طول دوره آیش، قابلیت و شدت فرسایش، میزان بارندگی و زمان انجام عملیات خاک ورزی بستگی دارد. در نظام های مختلف تناوب، ذخیره آب در خاک از مسائل اصلی تولید محصولات دیم در نواحی نیمه خشک و نیمه مرطوب است به گونه ای که گیاه بعدی دچار تشنگی شدید نشده و تولید مناسبی را داشته باشد. نتایج بررسی های انجام شده در مناطق سردسیر کشور (آذربایجان شرقی) نشان داده که در نظام تناوب آیش گندم استفاده از گاو آهن قلمی در پاییز، بیشترین میزان عملکرد محصول ( ۱۸۲۵ کیلوگرم در هکتار ) را داشته است. بر پایه همین تحقیقات، کاربرد گاو آهن قلمی در پاییز + استفاده از پنجه غازی در بهار، نسبت به دیگر روش های خاک ورزی، میزان رطوبت وزنی بیشتری داشته است، به طوری که میزان رطوبت خاک در زمان پیش از کاشت گندم در عمق ۲۰-۱۰ سانتی متری خاک بیش از دیگر روش ها بود.

دستورالعمل فنی کشت گندم و عملیات خاک ورزی در اقلیم های مختلف دیم کشور بر پایه نتایج تحقیقات انجام گرفته در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم و بر پایه تناوب های زراعی تهیه و تدوین شده است بنابراین با توجه به اهمیت این یافته های تحقیقاتی برای افزایش تولید و پایداری محصول گندم در دیمزارها باید بر اساس این یافته های تحقیقاتی عمل کنیم.