پیوند شاخه بریده
پیوندی که دارای پایه کامل و ریشه است عملاً پیوند شاخه بریده نامیده می شود. ولی در موارد بسیار، از قبیل پیوند نیمانیم انگلیسی یا زینی، پایه می تواند فاقد ریشه باشد تا پس از عمل جوش خوردن، در شرایط مناسب ریشه دار گردد. گاهی پیوند شاخه بریده در روی قطعه ای از ریشه می تواند صورت گیرد. عمل پیوند در روی پایه کامل ( ریشه دار ) معمولاً در محل اصلی یا خزانه انجام می شود. در صورت وجود شرایط مناسب، می توان عمل پیوند را در روی پایه هایی که در مرحله خواب هستند انجام داد. اما در مورد پایه هایی که به صورت شاخه های جدا و بریده شده هستند، عمل پیوند در محل سایه و سر پوشیده صورت می گیرد.
پیوندک از شاخه حامل یک یا چند جوانه تهیه شده و طول آن بایستی بین 4تا 10 سانتیمتر باشد. معمولاً پیوندک را قبل از بروز سرمای شدید و یا در بهار زودرس، یعنی قبل از بیدار شدن گیاه، از پایه جدا کرده و آنها را در محیطی مناسب، مانند ماسه نرم و یا کاه و ماسه تا فصل پیوند نگه داری می کنند. در مورد شاخه هایی که به عنوان پیوندک انتخاب می شوند، جوانه انتهای شاخه و سرشاخه ها عملاً فعال و بارور نیستند، بلکه بیشتر جوانه های میانی که رسیده ترند می توانند مفید واقع شوند. در انواع پیوند شاخه بریده، کاربرد چسب باغبانی به منظور حفاظت ضروری است .
1- پیوند شاخه بریده انتهایی
1-1- پیوند شکافی یا اسکنه:
پیوندی است که قسمتی از شاخه را از پایه مادری بریده و انتهای آن را به شکل های مختلف برش می دهند و در روی پایه ای که انتهای فوقانی (سر پایه) آن را به اشکال خاص قطع کرده اند و برروی آن شکاف ایجاد گشته قرار می دهند. این نوع پیوند معمولاً برای جوان کردن و اصلاح درختان کهنسال و مناطقی که باد های شدید به طور فصلی یا دائمی می وزد توصیه می گردد.
تهیه پایه : برای تهیه پایه برحسب قطر و ضخامت پایه به منظور سر برداری، از وسائل خاص مانند چاقوی سر کج یا قیچی باغبانی و در پایه های مسن و ضخیم از اره استفاده کرده و برش از ارتفاع 5 سانتیمتری از سطح بالای خاک تا ارتفاعی که بتوان پایه را پیوند نمود صورت می گیرد. پس از عملیات سر برداری در پایه ای جوان توسط چاقو و در پایه های مسن از داسک و تخماق استفاده کرده و شکافی به عمق حدود 2 تا 3 سانتیمتر در جهت طولی پایه ایجاد می کنند .
تهیه پیوندک : شاخه انتخابی را نخست، توسط پارچه تمیز، بدون آنکه به جوانه صدمه وارد شود، تمیز می کنند و سپس دو انتهای آن را که حامل جوانه های نارس و نامناسب است قطع کرده و جوانه های میانی را که از نظر فیزیولوژی خوب رشد کرده اند درروی شاخه حفظ کرده و در طول 2 تا 5 سانتیمتر از دو طرف مقابل هم به صورت مورب و صاف به شکل قلم نی برش داده می شود. پیوندک بایستی بین 4 تا 10 ساتیمتر باشد و معمولاً در روی چنین شاخه ای بین 1 تا 3 جوانه وجود دارد. این نوع تراش و تهیه پیوندک را پیوند اسکنه ساده می نامند. برحسب نوع تراش پیوندک ، نوع دیگری را که قسمت بیشتری از چوب به صورت پاشنه در محل برش بریده می شود، اصطلاحاً پیوند اسکنه پاشنه دار می نامند. طرز برش همانند روش قبل بوده و برش از کنار و زیر جوانه انجام می گیرد.
برای استقرار پیوندک در شکاف پایه، توسط چاقو یا داسک شکاف را باز نگه داشته و پیوندک را در داخل آن قرار می دهند به نحوی که لایه های زاینده پایه و پیوندک با یکدیگر تماس پیدا کنند. پس از جایگزینی و استقرار پیوندک ، محل برش و اطراف پیوندک را با ریسمان بسته و با چسب باغبانی می پوشانند.
گاهی عمل پیوند اسکنه در روی جوانه انتهایی گیاه (پایه) انجام می شود. که آن را پیوند اسکنه روی جوانه انتهایی می نامند.
به طور کلی زمان پیوند اسکنه یا شکافی در بهار و آخر تابستان است. در مناطقی که زمستان های سرد دارند عمل پیوند پس از سرما و آغاز فعالیت گیاه انجام می گیرد. در مناطقی که هوا معتدل بوده و زمستانهای سخت ندارند و گیاه زودتر از فروردین فعالیت خود را شروع می کند، مناسب است عملیات خیلی زودتر انجام شود. پیوند پائیزه را عملاً هنگامی می توان انجام داد که فعالیت شیره گیاهی رو به کندی برود. معمولاً از اواخر مرداد و شهریور در مناطقی که زمستانهای سرد دارند انجام می شود، و در مناطق گرم تا آخر مهر می توان پیوند را انجام داد.
1-2- پیوند ترصیعی:
این نوع پیوند شبیه به پیوند اسکنه است با این تفاوت که در پیوند ترصیعی تنها به ایجاد شکاف در پایه اکتفا نمی شود بلکه قطعه ای از چوب و پوست پایه را که مقطع آن دارای شکل مثلثی می باشد از داخل پایه بیرون می آورند.
برای تهیه پیوندک دو طرف انتهای تحتانی آن را به نحوی می تراشند که بتوان آن را در قسمت خالی پایه قرار داد.
اشکال اجرایی این طرز پیوند که محکم ترین انواع پیوند انتهایی می باشد در این است که تراش پیوندک و تهیه جای آن در پایه باید به قسمی باشد که این دو قسمت کاملاً در یکدیگر قرار گیرند و در موقع اتصال آنها به یکدیگر فضای خالی و هوا بین جدارهای آنها نباشد یعنی پایه و پیوندک کاملاً به یکدیگر بچسبندند. بستن پیوندک و پوشاندن آن با چسب در پیوند ترصیعی نیز لازم است. این نوع پیوند به پیوند ترصیعی ساده معروف است .
گاهی عمل تهیه پیوندک به صورتی است که برای استقرار بهتر در روی پایه، قسمتی از انتهای محل تراش پیوندک را به طرف داخل تراش داده و به شکل پاشنه در می آورند که آن را پیوند ترصیعی پاشنه دار می گویند.
پیوند ترصیعی را می توان در روی ناحیه طوقه و ریشه یا به طور کناری یا جانبی و بالاخره در روی ساقه سر برداشته شده انجام داد.
1-3- پیوند تاجی:
این نوع پیوند را معمولاً برای پایه هایی که دارای قطر زیادند مورد استفاده قرارمی دهند. در این پیوند نیز شاخه را از درخت جدا کرده روی انتهای پایه که به طور افقی قطع گردیده زیر پوست ساقه آن را قرار می دهند. این به طور معمول در فصل بهار صورت می گیرد و کمتر در اواخر فصل از آن استفاده می کنند.
تهیه پایه: اگر پایه جوان باشد پس از قطع انتهای آن در محلی که پیوندک باید نصب شود با چاقوی پیوندزنی پوست پایه را از چوب جدا می نمایند به نحوی که پوست شکاف نخورد. این امر در پایه های جوان که پوست آنها نازک می باشد و نرمی خود را از دست نداده اند ممکن است ولی در پایه های کهن که پوست درخت چوب پنبه ای شده و سفت شده، این طرز عمل مقدور نیست. برای اجرای پیوند تاجی در پایه های نوع اخیر شکافی عمودی به عمق چند میلیمتر و طول 4 تا 5 سانتیمتر در پوست درخت و در محل پیوند ایجاد نموده و با نوک چاقوی پیوند زنی پوست درخت را از چوب جدا می کنند، به صورتی که پوست از پایه جدا شود ولی قطع نگردد و بعد پیوندک را زیر پوست قرار می دهند. در طرز اول بستن پیوند لازم نیست ولی در طریقه دوم باید پیوندک را به وسیله ریسمان در محل مناسب خود ثابت نگه داشت.
تهیه پیوندک: در پیوند تاجی قسمتی از پیوندک که باید زیر پوست پایه قرار گیرد دارای ضخامتی خواهد بود که بتوان آن را به آسانی زیر پوست پایه قرار داد. برای این منظور در پیوندک های نازک انتهای تحتانی آن را بطور مورب قطع می کنند در این حالت پیوند را تاجی ساده می نامند. ولی در شاخه های ضخیم پیوندک باید به اصطلاح معروف شانه دار باشد یعنی به پیوندک پاشنه می دهند که در این صورت پیوند را شاخه بریده تاجی پاشنه دار می گویند. یعنی اول قسمت بالای تراش پیوندک را افقی قطع نموده ( تقریباً تا مرکز یعنی وسط ضخامت پیوندک) و سپس بقیه را در امتداد سطح موربی که طول آن تقریباً در حدود 3 تا 4 سانتی متر می شود از پیوندک جدا نماید.
1-4- پیوند نیمانیم:
پیوند انگلیسی یا نیمانیم که در سایر ممالک خیلی مرسوم است و در هوای آزاد مورد استفاده قرار می گیرد در ایران فقط در گلخانه برای پیوند درختچه های تزئینی از قبیل گل سرخ، یاس درختی، درخت زبان گنجشک، گل نارون مجنون، مو، و غیره مورد استعمال دارد. در این پیوند تا جایی که ممکن است باید پایه و پیوندک دارای یک قطر باشند در این صورت تهیه پایه و پیوندک یکسان بوده هیچ تفاوتی بین آنها نیست ولی هر گاه پایه قطورتر از پیوندک باشد طرز تهیه آنها متفاوت خواهد بود.
انواع پیوند نیمانیم: پیوند نیمانیم را به چند طریق می توان انجام داد:
الف) پیوند نیمانیم ساده:
اگر پایه و پیوندک دارای یک قطر باشد انتهای هر دو آنها را به طور مورب به قسمی که سطح مقطع در حدود 2 تا 3 سانتی متر باشد قطع می کنند پس از تراشیدن پایه و پیوندک دو مقطع را با یکدیگر منطبق کرده یعنی روی هم قرار داده با ریسمان می بندند و چسب می زنند.
ب) پیوند نیمانیم شکاف دار:
در این نوع پیوند پایه و پیونک را به طور عمودی شکاف می دهند. در موقع نصب پیوندک روی پایه لبه شکاف یکی از دو قسمت به شکل زبانه داخل شکاف دیگری قرار گرفته و بدین طریق باعث استحکام پیوند می شود. برش در این نوع پیوند به گونه ای است که بعد از برش عمودی، در روی پایه و پیوندک با توجه به طول برش، 3/1سطح بریده شده را برش طولی می دهند. بنابراین در روی پایه ابتدا 3/1 سطح بریده شده را از بالا انتخاب کرده و با چاقوی باغبانی شکافی در چوب و پوست ایجاد می نمایند همین عملیات نیز برروی پیوندک نیز در جهت عکس صورت می گیرد.
ج) پیوند نیمانیم پاشنه دار:
در این نوع پیوند معمولاً برای استقرار بهتر و دوام بیشتر، به جای تراش و پایه و پیوندک به صورت مورب ، عمل تراشش به صورت عمودی بوده ،طول اندازه تراش و قسمت جدا شده در پایه و پیوندک بایستی برابر یکدیگر و نصف قطر یا ضخامت هرکدام باشد. برای این عمل ، قبلاً به وسیله چاقوی پیوند زنی از قطر پایه یا پیوندک همانند شکاف در پیوند اسکنه ، برشی داده و سپس ب طور افقی و گاهی کمی مورب این قسمت را جدا می کنند . به طور کلی، عملیاتی که در روی پیوندک انجام می شود برعکس پایه است. پس از استقرار پایه و پیوندک ، اطراف آنها را با نوار یا نخ پیوند بسته و با چسب باغبانی می پوشانیم.
د) پیوند نیمانیم رومیزی:
در پاره ای از گیاهان مانند مو یا تکثیر گیاهان کمیاب، که پایه فاقد ریشه است و پایه و پیوندک را در محلی سر پوشیده خارج از زمین، پیوند می زنند. چون عمل پیوند کردن روی میز انجام می گیرد این نوع پیوند را رومیزی نام نهاده اند.
طرز نصب کردن پیوندک روی پایه با پیوند نیمانیم ساده یا شکاف دار هیچ تفاوت ندارد ولی برای جوش خوردن پایه باید محیط مناسبی ایجاد نمود. قلمه ای که به عنوان پایه مورد استفاده قرار می گیرد 20 تا 30 سانتی متر طول دارد و پیوندک دارای 2 تا 3 جوانه می باشد.
پس از آنکه پیوندک روی پایه قرار داده شد و اطراف آن را با ریسمان بستند و با چسب پوشاندند، قلمه های پیوند شده را دسته کرده هر 30 تا 50 عدد آن را با هم می بندند. از طرف دیگر در جعبه چوبی که ابعاد آن متناسب با مقدار قلمه پیوند شده است مقداری خاک اره یا خزه به ارتفاع تقریبی 5 سانتی متر می ریزند و دسته قلمه را بطور عمودی پهلوی یکدیگر روی خاک اره ته جعبه بطور مرتب قرار می دهند و روی این قلمه ها را با خاک اره به ارتفاع 5 سانتی متر می پوشانند و طبقه دیگری از قلمه پیوند شده روی آن قرار می دهند و این عمل را تکرار می کنند تا جعبه پر شود و بتوان روی آن را با قشری از خاک اره به ضخامت 5 تا 10 سانتی متر پو شاند. پس از آنکه جعبه پر شد، مقدار زیادی آب روی قلمه ها می ریزند تا خاک اره و یا خزه بین ردیف ها کاملاً خیس شود. در این موقع در جعبه را بسته در محلی که حداقل 30 درجه و حد اکثر 35 درجه حرارت داشته باشد و همچنین رطوبت نسبی 85% باشد، قرار می دهند بعد از 15 تا 20 روز پیوندها جوش خواهند خورد. در این حالت لازم است قلمه ها را از جعبه خارج نمود و در خاک برای ریشه دار شدن قلمه ها ( یعنی پایه پیوند شده ) کاشت.
1-5- پیوند زینی:
این پیوند در پاره ای از گیاهان زینتی و درختان میوه مانند مو، کاربرد دارد. تهیه پایه و پیوندک ممکن است توسط ماشین یا به وسیله متخصصین ماهر، با چاقو انجام شود.
در پیوند زینی بایستی پیوندک حاوی جوانه انتهایی بوده یا دارای تعدادی جوانه فعال باشد تا که بتواند هماهنگی بین رشد پایه و پیوندک را برقرار نماید . در پیوند زینی، پیوندک را به گونه ای شکاف می دهند که قسمتی از پوست و چوب برداشته شود و پایه را مانند قلم نی از دو طرف، همانند پیوند اسکنه می تراشند. پس از آماده شدن، پیوندک را روی پایه سوار میکنند. به علت اینکه نحوه قرار گیری پیوندک بر روی پایه همانند زین بر پشت اسب است، در زبان فارسی به پیوند زینی معروف شده است.
2- پیوند شاخه بریده جانبی
این پیوند دارای خصوصیاتی مانند حفظ کامل پایه تا بیش از جوش خوردن پیوندک است. به عبارت دیگر، در پیوند جانبی، پایه قطع نمی گردد و فقط پیوندک را در قسمتی از سطح جانبی پایه مستقر می کنند. بنابراین می تواند دارای انواع مختلف باشد و تمامی روش های از قبل ذکر شده بر روی این پایه اجرا می گردد. تنها فرق مهمی که این نوع پیوند با پیوند های شاخه قطع نشده از پایه مادری دارد، این است که در اینجا پیوندک را از پایه مادری جدا می کنند.
2-1- پیوند شاخه بریده جانبی زیر پوستی ( زیر پوستی تاجی ):
در این نوع پیوند، یوندک را کاملاً ساده و یک طرفی می تراشند و معمولاً عمل تراش از زیر جوانه انجام می گیرد. در روی پایه شکافی مانندT در پوست ایجاد کرده و پس از بلند کردن پوست ، همانند پیوند شکمی ، پیوندک را داخل پایه مستقر می سازند.
2-2- پیوند شاخه بریده جانبی زیر پوستی نیمانیم:
در این پیوند، در محل شکاف در روی پایه را ابتدا تمیز کرده و زیر جوانه یک شکاف T مانند ایجاد می کنند. سپس در قسمت فوقانیT چاقو را از پوست گذرانده و شکاف اریب مانندی را ایجاد می کنند. پیوندک را همانند پیوند نیمانیم زبانه دار تهیه نموده ولی طول زبانه بایستی هم اندازه عمق شکاف پایه باشد. پیوندک را نیز در محل زبانه از پشت پوست برداری کرده، سپس با چاقوی پیوند زنی پوست پایه را بلند کرده و پیوندک را به آرامی همانند پیوند شکمی در داخل شکاف زیر پوست قرار می دهیم، به گونه ای که زبانه پیوندک کاملاً در شکاف پایه مستقر شود. در این حالت لایه زاینده پایه و پیوندک در چند نقطه با هم در تماس قرار می گیرند.
2-3- پیوند شاخه بریده جانبی نیمانیم شکافدار:
این پیوند تقریباً شبیه به پیوند نیمانیم شکافداراست. ولی تفاوت در تهیه پایه می باشد که در روی پایه بعد از انتخاب محل پیوند، قسمتی از پوست را برداشته و سپس شکافی همانند شکاف در پیوند نیمانیم شکافدار، ایجاد کرده و پیوندک را برروی آن قرار می دهیم.
2-4- پیوند شاخه بریده جانبی شکافی:
این نوع پیوند برای بسیاری از گیاهان زینتی به کار برده می شود. نوع برش در این پیوند به گونه ای است که نخست پیوندک را انتخاب کرده و برشی همانند پیوند اسکنه روی آن انجام می دهند. سپس پایه را انتخاب و از زیر جوانه شکافی به طور مایل در پوست و قسمتی از چوب ایجاد می کنند. پس از آماده شدن پایه و پیوندک، پیوندک را در داخل شکاف پایه قرار داده و با نخ پیوند آن را بسته و از چسب پیوند استفاده می کنند.
2-5- پیوند شاخه بریده جانبی ساده:
این نوع پیوند، بیشتر در انواع سوزنی برگان به کار می رود و عمل پیوند معمولاً بسیار ساده بوده و در بهار، هنگامی که شیره گیاهی فعال می شود انجام می گیرد.
تهیه پایه : برگها و شاخه های نهال پیوندی را در محل پیوند قطع کرده و با چاقوی باغبانی، با دقت قسمتی از پوست و چوب را بر می دارند.
تهیه پیوندک : کاملاً ساده بوده و در عمل قسمتی از شاخه را از پایه مادری جدا کرده و به همان اندازه پایه، برش می دهیم .برای آنکه عمل پیوند با موفقیت همراه باشد، بهتراست قطر پایه و پیوندک به یک اندازه انتخاب شود. پس از خاتمه عملیات ، لازم است محل پیوند با چسب باغبانی پوشیده شود.
2-6- پیوند پلی:
در میان فواید پیوند گفته شد که برای حفظ درختانی که در زمستان از حیوانات جونده صدمه دیده اند و محکوم به خشک شدن و از بین رفتن هستند از پیوند پلی استفاده می کنند. نوع پیوندی که مورد استفاده قرار می گیرد تقریباً پیوند نیمانیم جانبی ساده می باشد. زمان مناسب برای انجام این پیوند معمولاً بعداز بیدار شدن درخت خواهد بود. ولی لازم به ذکر است که پیوندک بایستی زمانی تهیه شود که درخت درحال استراحت است. و نکته دیگر این که در دوران رشد درخت پیوندی بایستی از فعالیت و رشد و نمو جوانه های موجود بر روی پیوندک جلوگیری شود زیرا هدف از این نوع پیوند ایجاد پلی غذایی از ناحیه سالم برای ناحیه صدمه دیده می باشد و احتیاجی به رشد جوانه ها و تولید شاخ و برگ نمی باشد. برحسب نوع زخم و امکان نحوه پیوند، روشهایی را در این زمینه به کار می برند شامل :
الف) پیوند پلی از تنه به تنه:
در موارد بسیار مشاهده می گردد که قسمتی از پوست تنه صدمه دیده و امکان استفاده از ریشه یا درختان مجاور برای پیوند وجود ندارد. بنابراین، شاخه یا پیوندک مناسبی را که برحسب طول زخم پایه متغییر است، اتنخاب کرده و دو سر آن را مانند قلم نی در جهت عکس یکدیگر می تراشند. نحوه استقرار پیوندک بر روی پایه بسیار متنوع است. مانند ایجاد شکاف یا پوست برداری، همانند تهیه پایه در پیوند تاجی، با این تفاوت که در پایه در دو طرف محل زخم، عمل پوست برداری یا شکاف صورت می گیرد. پس از آماده شدن پایه و پیوندک، دو سر پیوندک را در محل شکاف در زیر پوست یا در محلی که پوست برداری شده است، قرار داده و برای اتصال کامل آن را با میخ یا مفتولی به طول 2 تا 3 سانتیمتر برروی پایه محکم می نمایند. نکته مهم در این پیوند این است که پیوندک بایستی طولش به اندازه ای باشد که بتواند چند سانتیمتر بالاتر از زخم پایه مستقر گردد.
ب) پیوند پلی از ریشه به تنه:
در مواردی تنه و ناحیه طوقه به گونه ای صدمه می بیند که نمی توان از پوست آن به عنوان محل پیوند استفاده کرد. بنابراین لازم است خاک پای درخت را بر داشته تا یکی از ریشه های اصلی درخت نمایان گردد. با احتیاط، محل مورد نظر را تمیز کرده و یک سر پیوندک را در محل پوست برداری شده یا شکاف داده شده بر روی همان ریشه قرار می دهند و با میخ محکم می کنند. سر دیگر پیوندک را به بالای زخم به صورت زیر پوستی قرار داده و با میخ محکم می کنند. در این قسمت استفاده از نخ پیوند و چسب باغبانی ضروری است. در صورت لزوم می توان تعداد پیوندک ها را متعدد در نظر گرفت و با استفاده از تعداد ریشه های زیادتر عمل پیوند را انجام داد و در نهایت روی ریشه ها را با خاک باید پوشاند.
مشخصاتتان را وارد کنید 