بذر یا اسپان قارچ خوراکی دکمه ای
آن بخش از اندام های قارچ را که پرورش دهندگان هنگام کشت در بستر ، مورد استفاده قرار میدهند در اصطلاح اسپان می گویند که مساوی بذر در مورد گیاهان عالی در نظر گرفته می شود.
کیفیت بذر ، پایه و اساس موفقیت در تولید قارچ خوراکی است. چنانچه بذر فاقد کیفیت مطلوب مناسب باشد ، موفقیتی در کشت قارچ حاصل نخواهد شد. هر چند سایر شرایط کاملا مهیا باشد. در گذشته – یعنی زمانی که پرورش قارچ خوراکی مراحل اولیه خود را پشت سر می گذاشت – زارعان برای تهیه اسپان با برداشت آن قسمت از خاک اراضی که قارچ در آن ( به طور طبیعی ) رشد کرده بود به مقداری که فکر می کردند میسیلیوم قارچ در آن وجود دارد، بر می داشتند و سپس آن را روی بستری که از پیش اماده شده بود پخش کرده و پس از این که میسیلیوم کاملا سطح بستر را می پوشاند از آن برای مایه کوبی سایر بسترها استفاده می کردند. بخشی از آن را نیز خشک کرده و در مراحل بعدی مورد استفاده قرار می دادند.
تهیه اسپان خشک، در ابتدا به صورت ورقه و یا تکه هایی از بستر که روی آن قارچ کشت داده شده بود صورت می گرفت. بعدا روش دیگری برای این منظور ارائه شد و آن تهیه اسپان به صورت بلوک های آجری بود. روش کار به این صورت بود که کمپوست کود اسب و خاک رس را به صورت قالب های آجر به قطر 5 سانتیمتر در می آورند و با ایجاد یک سوراخ در گوشه هر قالب در آن مقداری کود اسبی حاوی میسیلیوم قارچ ، ( اسپان ) قرار می دادند. پس از رشد میسیلیوم قارچ و پوشش تمام قالب ، آنها را خشک کرده و در موارد نیاز مورد استفاده قرار می دادند.
از آنجا که در هیچیک از روش های فوق از کشت خالص قارچ استفاده نمیشد و شرایط نیز استریل نبود ، در هنگام استفاده از اسپان بسیاری از آفات و امراض نیز همراه با اسپان بر روی بسترها منتقل شده و خسارت ایجاد می کردند.
اولین بذر ناشی از کشت خالص در سال 1905 در آمریکا تولید و جایگزین سیستم قدیمی تولید بذر شد. در حال حاضر تهیه بذر ( اسپان ) در سراسر دنیا با استفاده از کشتهای خالص قارچ صورت میگیرد. تولید انبوه بذر از کشت خالص به روش مطلوب و تحت شرایط کنترل شده صورت می گیرد. وسایل و موادی که برای تهیه بذر به کار می روند ، کاملا استریل شده و پس از انتقال بذر بر روی بستر نیز به منظور جلوگیری از آلودگی، هوای مورد نیاز در سالن های پرورش از درون فیلترهای خاص عبور داده می شود.
قبلا کود اسبی کمپوست شده و ساقه توتون به عنوان محیط کشت مورد استفاده قرار می گرفت.
بلوک های اسپان نیز که به شکل کیک ( بلوک های آجری ) تهیه شده بودند، خورده شده و با کمپوست بستر مخلوط می شدند. در سال 1931 سیندن غلات را به عنوان ماده مناسب برای تولید بذر قارچ معرفی کرد.
میسیلیومی که در روی دانه های غلات رشد می کرد ، راحتتر روی بستر پخش شده و به خوبی با آن مخلوط می شد. هر چند که اسپان تهیه شده از کود اسب برای تولید قارچ در بسترهایی که نسبت کربن به نیتروژن پایین بوده ، ترجیح داشت. از طرفی اسپان های تهیه شده به وسیله بذور غلات به علت قرار داشتن میسیلیوم قارچ در سطح بذور ، ممکن بود در اثر مقدار کمی از آمونیاک تولیدی در کمپوست از بین برود، در صورتی که در اسپان های تولید شده از کود اسب به دلیل رشد میسیلیوم در درون کود کاملا از بین نرفته و پس از تبخیر آمونیاک از بستر، می توانستند دوباره رشد کرده، بستر را بپوشانند.
تهیه بذر قارچ با کود اسب
برای این منظور ممکن است از کمپوست طبیعی و یا مصنوعی استفاده شود.
کود اسب کمپوست شده، کاملا شسته می شود. تا بعضی مواد موجود در آن – که مانع رشد میسیلیوم قارچ می شوند – از آن خارج شود.
اب اضافی کمپوست را خارج کرده و پس از این که رطوبت آن به حدود 60 درصد رسید آن را در شیشه های نیم لیتری شیر یا کیسه های پلاستیکی از جنس پلی پروپیلن ریخته و کمی آن را متراکم می کنند. در شیشه ها یا کیسه های پلاستیکی با درپوش پنبه ای بسته شده و در حرارت 121 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت در اتوکلاو ، استریل می شوند. پس از سرد شدن محیط با استفاده از کشتهای خالص ، قارچ مایه زنی شده و در محل مناسب حرارت 22 تا 24 درجه سانتیگراد در تاریکی نگهداری می شوند. قارچ دو هفته بعد از مایه زنی رشد کرده ، بذر قارچ آماده استفاده می شود.
بذری که به این شکل آماده شده می تواند به عنوان ماده تلقیح ( نسل اول ) برای شیشه ها یا کیسه های پلاستیکی جدید نیز مورد استفاده قرار گیرد. ( نسل دوم )
تهیه بذر قارچ با استفاده از بذور غلات
10 کیلوگرم گندم را به مدت 15 دقیقه در 15 لیتر آب بجوشانید. شعله را خاموش کرده ، اجازه دهید دانه های گندم 15 دقیقه دیگر در آب جوشیده باقی بماند.
بدین ترتیب دانه های گندم کاملا نرم می شود. گندم ها را در یک صافی یا الک بریزید تا آب اضافی آن خارج شود. سپس آنها را روی یک تکه پارچه یا کاغذ روزنامه و یا تور سیمی پهن کنید تا خنک شده، آب موجود در سطح دانه های نیز تبخیر شود. به دانه های سرد شده مقدار 120 گرم سولفات کلسیم هیدراته و 30 گرم کربنات کلسیم اضافه کرده ، خوب با آنها مخلوط کنید.
سولفات کلسیم از بهم چسبیدن دانه ها جلوگیری می کند و کربنات کلسیم PH مناسب مخلوط را تامین می کند دانه هایی که به این شکل آماده شده اند را در شیشه های شیر نیم لیتری یا کیسه های پلاستیکی از جنس پلی پروپیلن بریزید ( در هر کیسه یا شیشه حدود 250 تا 300 گرم گندم جوشیده ) و پس از گذاشتن درپوش پنبه ای ، آنها را در اتوکلاو حرارت 121 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت استریل کنید. پس از استریل ، مواد باید دارای PH، 5/6 تا 7/6 باشد. شیشه های حاوی دانه گندم را با کشت خالص قارچ ، مایه کوبی کرده و در محیط تاریک با حرارت 22 تا 24 درجه سانتیگراد نگهداری کنید. پس از حدود دو هفته ، میسیلیوم قارچ سطح دانه ها را پوشانده و بذر آماده می شود.
برای این منظور میتوان از سایر دانه های غلات مانند سورگم ، جو ، ارزن و غیره نیز استفاده کرد.
تهیه بذر قارچ با استفاده از پرلیت
این روش را لمک در سال 1971 پیشنهاد کرد. پرلیت ماده ای است که در هزار درجه سانتیگراد افزایش حجم پیدا می کند. مواد لازم برای تهیه اسپان عبارتند از :
پرلیت ( 1450 گرم )
سبوس گندم ( 1650 گرم )
سولفات کلسیم ( 200 گرم )
کربنات کلسیم ( 50 گرم ) و آب ( 665 میلی لیتر )
پس از مخلوط کردن این مواد را داخل شیشه های نیم لیتری ریخته و استریل می کنند. در اینجا نیز روش کار مانند آنچه در مورد غلات گفته شده، می باشد. اسپان تولید شده براحتی از هم پاشیده و به نسبت ارزان تمام می شود. علاوه بر این برای مدت زمان طولانی، قابل نگهداری است.
مشخصاتتان را وارد کنید 