برداشت گردو
صادرات غیر نفتی به ویژه محصولات کشاورزی همواره دارای جایگاه خاصی بوده است و در بسیاری از مقاطع زمانی برخی از اقلام صادراتی به ویژه خشکبار رقم قابل ملاحظه ای از درآمد ارزی را تشکیل داده و در مواقعی بازارهای جهانی را در اختیار خود داشته است. برنامه ریزی و مدیریت صحیح، امکان تحول در تولید خشکبار و رساندن کیفیت آن به حد مطلوب و در سطح استانداردهای جهانی را فراهم می کند.
ایجاد واحد مجهز به سیستم پیشرفته در زمینه پوست گیری، خشک کردن و بسته بندی گردو جهت افزایش کیفیت تولید بویژه برای صادرات خارجی ضرورت دارد. در روش سنتی فرآوری گردو به دلیل مکانیزه نبودن برداشت گردو و تأخیر در فرآیند پوست گیری و خشک کردن، محصول دچار افت کیفیت می شود. از آن جا که گردوهای استان همدان از نوع گردوی پوست کاغذی و گردوی سنگی است، از لحاظ صادرات و بازار پسندی در بین استانهای کشور و حتی در سطح جهانی از موقعیت ممتاز و خوبی برخوردار است. برای بهبود کیفیت تولید گردو، می توان به اصلاح و گسترش باغ ها، ارایه اصول صحیح زراعی، روش های صحیح برداشت و عملیات مناسب و به موقع پس از برداشت گردو اشاره نمود.
١- زمان مناسب برداشت گردو
زمان برداشت گردو به عواملی مانند واریته گردو و شرایط آب و هوایی منطقه ای که در آن کشت شده است، بستگی دارد. در زمان مناسب برداشت، پوست و مغز خوراکی آن هر دو رسیده و پوست نازک اطراف مغزها و غشای بین آنها به رنگ قهوه ای تغییر می یابند. در این زمان مغز روشن ترین رنگ و بالاترین کیفیت را دارد. برای برداشت، باید منتظر بود تا پوسته سبز بیرونی به آسانی از پوست چوبی که به رنگ قهوه ای در آمده جدا شود. این زمان گاهی با ترک خوردن پوست سبز همراه است. به طور معمول رسیدن پوسته یک تا چهار هفته پس از رسیدن مغز گردو اتفاق می افتد. در قسمتهای بالایی درخت گردو، پوسته ها دیرتر ترک برداشته و شل می شوند، بنابراین برای تعیین زمان مناسب برداشت، باید از گردوهای آن قسمت نمونه برداری کرد. درخت گردو در زمان برداشت باید به خوبی آبیاری شود تا شکستگی پوسته ها افزایش یابد زیرا پوسته های بیرونی در استرس آبی به آسانی شکسته نمی شود.
برداشت گردو زمانی شروع می شود که جدا کردن بیش از ۸۵ درصد گردوها از درخت امکان پذیر باشد و پوسته بیش از ۹۵ درصد گردوهای برداشت شده به آسانی جدا شود.
۲- ضایعات ناشی از برداشت گردو در زمان نامناسب
اگر گردوهای کاشته شده آمیخته و ناخالص باشند، از نظر زمان رسیدن نیز متفاوت اند و بخشی از ضایعات محصول در این مرحله به علت برداشت نارس گردو یا تأخیر در برداشت آن است. اگر گردو نارس برداشت شود پس از خشک شدن پوک و چروکیده می شود و تأخیر در برداشت گردو سبب کاهش حجم محصول، تیره شدن رنگ مغز گردو، افزایش خسارت ناشی از آفات، جداشدن گردو از شاخه ها، زخمی شدن پوست بر اثر برخورد با زمین و فعالیت کپک ها بر اثر برخورد با خاک و سیاه شدن مغز گردو می شود.
۳- روش های برداشت گردو
3 - 1 برداشت دستی
برداشت دستی گردو به طور معمول با تکان دادن شاخه درخت و یا با ضربه زدن به وسیله میله های چوبی، فایبر گلاس یا پلاستیکی انجام می گیرد. استفاده از میله های فلزی یا آلومینیومی به دلیل نیروی زیاد برای جابه جا کردن آنها توصیه نمی شود. این روش برای درخت های کوتاه امکان پذیر است ولی برای درختهای بلند، افراد روی شاخه ها رفته و با چوبهای باریک و بلند به شاخه ها می زنند تا گردو از شاخه جدا شود، که خطر سقوط برای افرادی که به بالای درخت های بلند می روند وجود دارد. در این حالت بهتر است یک انتهای میله، به شکل قلاب مانند هلالی شکل درآید و با استفاده از آن شاخه ها را تکان داد. گردوهای رها شده به افرادی که میله را حمل می کنند ضربه می زنند، بنابراین استفاده از کلاه ایمنی و عینک برای جلوگیری از آسیب های احتمالی ناشی از ضربه ضروری است.
پس از تکانیدن شاخه ها، باید بلافاصله گردوهایی که بر روی زمین افتاده اند، جمع آوری شوند زیرا گردوهایی که بر روی سطح زمین افتاده اند به آلودگی های قارچی، تیره شدن رنگ مغز و حمله مورچه ها حساس هستند.
3 - 2 برداشت مکانیکی
برداشت مکانیکی گردو ضمن جلوگیری از خسارات ناشی از برداشت دستی، هزینه های کارگری را کاهش داده، با تسریع در برداشت گردو از کاهش کیفیت محصول جلوگیری می کند و راندمان برداشت را نیز افزایش میدهد. در روش برداشت مکانیکی گردو درخت گردو به صورت مکانیکی تکان داده می شود بنابراین هنگام کار باید مراقب بود تا به تنه، شاخه و ریشه های آن آسیبی نرسد، پس از آن دستگاه جمع کننده گردو به صورت مکانیکی گردوهای افتاده شده بر روی زمین را در ردیف هایی در قسمت میانی درختها جمع می کند. سپس دستگاه مکانیکی برداشت گردو پس از جدا کردن برگها و اجزا زاید، گردوها را درون باربر قرار میدهد. از آنجا که پوسته گردوها به طور کامل جدا نشده است گردوها به سرعت و به وسیله باربرها برای عملیات بعدی منتقل می شوند.
جدا کردن پوست سبز گردو (پوست گیری)
پوست گیری باید بلافاصله پس از برداشت گردو انجام شود، هر چه پوسته دیرتر جدا شود، کیفیت گردو نیز بیشتر افت می کند، به طوری که اگر پوست سبز گردو تا ۹ ساعت پس از برداشت جدا نشود و محصول در دمای محیط قرار گیرد مغز آن شروع به سیاه شدن می کند. برداشت گردو در زمان مناسب از نقطه نظر جداشدن پوست سبز قابل ملاحظه است. اگر برداشت محصول زود انجام گیرد پوست سبز آن به راحتی جدا نمی شود و قسمتی از آن روی پوست چوبی باقی می ماند. فاصله برداشت تا پوست گیری گردو باید تا حد امکان کوتاه باشد. در زمان برداشت به علت حجم زیاد محصول برداشت شده، پوست گیری به صورت دستی و در مدت زمان کوتاه امکان پذیر نیست، در مناطق گردو خیز استان همدان بویژه در تویسرکان عمل پوست گیری با دستگاه های پوست گیر سایشی انجام میشود. این دستگاهها به عمل پوست گیری گردو سرعت می دهند.
گردو پس از ورود به کارخانه از طریق نوار نقاله به پوست گیر منتقل می شود. در ابتدا گردو به یک غلطک چرخان خشک منتقل می شود تا پوسته و دیگر مواد زاید از آن جدا شود سپس وارد دستگاه شوینده می شود و آب بر روی آن پاشیده می شود در نتیجه گردو فاقد هر گونه لکه های رنگی و باقی مانده های پوست شده و تمیز می شود. گردوها پس از پوست گیری کنترل می شوند تا آنهایی که به طور کامل پوست گیری نشده اند جدا شوند. به منظور کمک به شل کردن پوسته های سبزی که به صورت محکم به پوست چوبی گردو چسبیده اند باید آن ها را ۱ تا ۲ روز در زیر پارچه مرطوب قرار داد.