تأثیر درجه حرارت در تولید سیب زمینی
سیب زمینی در مناطق و دوره های رشدی که میانگین روزانه درجه حرارت بیشتر از 5 و کمتر از 21 درجه سانتی گراد است، بخوبی رشد می کند. درجات حرارت کمتر خطر سرما یا یخ زدگی را افزایش می دهد و درجات حرارت بیشتر موجب کاهش میزان انتقال ماده خشک به غده ها می شود. سیب زمینی به طور کلی در درجات حرارت پایین تر، از رشد مطلوبتری برخوردار است و از این حیث سرمادوست محسوب می شود. به همین دلیل در مناطق گرم نظیر خوزستان کشت سیب زمینی در پاییز و در مناطق سرد در بهار انجام می شود.
سیب زمینی به درجات حرارت بالا بسیار حساس است. درجه حرارت 31 درجه سانتی گراد در روز و 29 درجه سانتی گراد در شب، در مقایسه با درجات حرارت 19 درجه سانتی گراد در روز و 17 درجه سانتی گراد در شب، کل ماده خشک تولیدی در گیاه را حدود 44 تا 72 درصد کاهش می دهد. وزن غده ها بیشتر از کل ماده خشک، تحت تأثیر منفی درجات حرارت قرار می گیرد. در درجه حرارت بالا دوره رشد برگ ها افزایش می یابد و بنابراین سهم انتقال فتوسنتزی به غده ها کاهش می یابد. در چنین شرایطی سن فیزیولوژی برگ افزایش می یابد و بدین ترتیب پیری زودرس برگ ها را شاهد خواهیم بود که درنتیجه میزان تولید مواد فتوسنتزی نیز در کانوپی کاهش می یابد.
دمای زیاد خاک مانع نمو استولون به غده می شود. بر این اساس زمانی که دمای خاک زیاد باشد، استولون ها به طرف بالا رشد می کنند و به سطح خاک می رسند. در این حالت در تماس با هوای خنک تشکیل غده های هوایی می دهند. علاوهُ بر این هوای گرم موجب رشد ثانویه در غده ها می شود. بدین ترتیب که رشد مجدد استولون از غده طی فرایندی که جوانه زنی حرارتی نامیده می شود، آغاز می شود و زمانی که دوباره درجه حرارت پایین آمد، غده ای در انتهای استولون تشکیل می شود و به این ترتیب تعدادی غده به شکل زنجیر در پی یکدیگر ایجاد می شوند. شایان ذکر است که چنین حالتی در مواردی که میزان نیتروژن خاک به طور متوالی زیاد و کم بشود نیز ممکن است اتفاق بیفتد. درجه حرارت مطلوب برای فتوسنتز برگ در سیب زمینی حدود 24 درجه سانتی گراد است و ثابت شده است که میزان فتوسنتز با افزایش دما کاهش می یابد. درجه حرارت همچنین سرعت نمو سیب زمینی را تحت تأثیر قرار می دهد، به طوری که حداکثر سرعت نمو سیب زمینی در محدوده بین 14 تا 22 درجه سانتی گراد گزارش شده است.
سیب زمینی از نظر تحمل سرما، اصولاً گیاهی حساس به سرما شناخته می شود و درصورتی که طی فصل رشد در معرض دمای 3- درجه سانتی گراد قرار گیرد، بشدت آسیب می بیند.درجه حرارت مطلوب رشد سیب زمینی بالا نیست. بنابراین طبیعی است که گیاه سیب زمینی در طی فصل رشد، چندین بار با تنش گرمایی مواجه شود. درجه حرارت مطلوب رشد سیب زمینی برای اندام های هوایی حدود 23 درجه سانتی گراد و برای رشد غده ها 18 درجه سانتی گراد است. با این حال نسبت مناسب درجه حرارت روزانه به شبانه حدود 23 به 12 درجه سانتی گراد است. با افزایش درجه حرارت روزانه، به منظور دستیابی به رشد مطلوب باید اختلاف درجه حرارت روزانه و شبانه زیاد باشد. حرارت بالا در سیب زمینی، رشد اندام های هوایی را تحریک می کند. بنابراین در چنین شرایطی به جای انتقال مواد فتوسنتزی به غده ها، این مواد به اندام های سبز منتقل می شود و صرف رشد شاخ وبرگ و نیز تنفس گیاه می شود. بدین ترتیب با کاهش عملکرد سیب زمینی مواجه می شویم. افزایش درجه حرارت با تعداد غده در سیب زمینی نیز رابطه عکس دارد. بنابراین در هوای خنک تر و شرایط رطوبتی مطلوب، غده ها بهتر تشکیل می شوند. نتایج تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که دمای مناسب خاک برای غده دهی حدود 5 تا 18 درجه سانتی گراد است. چنین درجات حرارتی در خاک معمولاً در دمای محیطی 20 تا 25
درجه سانتی گراد حاصل می شود. بر اساس نتایج تحقیقات در دمای بالا سنتز جیبرلین در جوانه ها تحریک شده و سپس این ماده به استولون ها منتقل می شود و مانع شکل گیری غده های جدید می شود. ازاین رو هنگامی که دمای هوا در شب از 20 درجه سانتی گراد بیشتر شود، میزان غده دهی کاهش می یابد و در دمای 30 درجه سانتی گراد عملاً غده دهی در سیب زمینی متوقف می شود. در این خصوص انتخاب تاریخ کاشت مناسب به عنوان یکی از مهمترین روش های گریز از گرمای زیاد، اهمیت بسیاری دارد.
سیب زمینی اصولاً به خشکی و کم آبی حساس است و علاوه بر آن میزان تولید و عملکرد آن در هوای خنک بهتر است. ازاین رو باید با مدیریت صحیح بخش هایی از عوامل آب وهوایی که در کنترل بشر است، از قرارگرفتن گیاه تحت شرایط تنش آب یا حرارت محیطی بالاُ خودداری شود. بدیهی است با مدیریت صحیح تاریخ کاشت، تراکم گیاهی، مدیریت آبیاری و تغذیه گیاه می توان مانع همزمانی مراحل رشد سیب زمینی با دوره های خشکی و تنش و نیز دمای بالای هوا شد و بدین طریق می توان از کاهش عملکرد جلوگیری کرد.
مشخصاتتان را وارد کنید 